1
عضو هیات علمی دانشکده حقوق وعلوم سیاسی دانشگاه مازندران
2
دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه مازندران
چکیده
به رغم اختصاص مادۀ 379 قانون مجازات اسلامی به اکراه به رفتارِ موجب جنایت بر اکراه‌شونده، حکم بسیاری از حالات که اکراه‌کننده با تأثیر بر اکراه‌شونده موجب قتل او می‌شود، همچنان مبهم است. با این حال می‌توان گفت حالتی که فرد با اکراه دیگری، خودکشی وی را درخواست می‌کند، با توجه به وسیلۀ اکراه، گاهی موجب انتساب نتیجه (قتل) به اکراه‌کننده خواهد بود و گاه نیز بابت قتل مسئولیتی نداشته و فقط به مجازات تعزیری محکوم می‌گردد. بر همین اساس، اکراه به رفتارِ موجب جنایت (در نوشتار حاضر قتل اکراه‌شونده) در همۀ موارد، مشمول مادۀ 379 ق.م.ا. نمی‌شود. به عبارت دیگر، با حصول برخی شرایط، قتل رخ‌داده به مجنی‌علیه منتسب نمی‌باشد و ضمانی متوجه تهدیدکننده نیست که برای نمونه می‌توان به حالتی اشاره کرد که تهدیدشونده با آگاهی و توجه و یقین به کشنده بودن رفتار، مرتکب آن می‌شود و شدت خطر نیز به حدّی نیست که خودکشی متناسب و نتیجۀ حاصله یعنی قتل تهدیدشونده به اکراه‌کننده منتسب گردد. نوشتار حاضر با توجه به ابهامات قانونی و اختلاف نظر فقها می‌کوشد حکم صور گوناگونی را که اکراه موجب قتل اکراه‌شونده می‌شود، تبیین نماید. به همین منظور، با توجه به موضوع درخواست اکراه‌کننده، در دو گفتار با عناوین «اکراه به خودکشی» و «اکراه به رفتار موجب قتل اکراه‌شونده» موضع نظام حقوقی ایران نقد و بررسی می‌شود.
)