بازرسی پلیسی وسائط نقلیه؛ تقابل رویه پلیسی با تحقیقات مبتنی بر قانون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران

2 دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه گیلان

3 استادیار، گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

چکیده

بازرسی و تفتیش وسائط نقلیه در مراکز ایست و بازرسی پلیسی، مصداق اعلی و اجلای تقابل رویه عملی پلیسی با تحقیقات مبتنی بر قانون است. پژوهش حاضر می‌کوشد با تکیه بر آمارهای جنایی، آراء محاکم کیفری و دستورالعمل‌های پلیسی و...، تقابل رویه پلیسی با تحقیقات مبتنی بر قانون را واکاوی، توجیه و تبیین نموده و خلأهای موجود را شناسایی و نهایتاً حل مسئله نماید. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی و با بهره‌گیری از ابزار کتابخانه‌ای درصدد پاسخگویی به این سؤال است که آیا رویه جاری ضابطان در زمینه تفتیش خودرو، مطابق با مقررات و ضوابط قانونی است یا خیر؟ ضابطان در جرائم مشهود از اختیارات متعددی در زمینه تفتیش و توقیف اشخاص و اشیاء برخوردارند؛ اما در جرائم غیرمشهود از این اختیارات بی‌بهره بوده و تنها وظیفه اطلاع‌دهی موضوع به دادستان را دارند. ضابطان نمی‌توانند قسمت‌های غیرقابل مشاهده خودرو را بدون دستور قبلیِ مقام تعقیب و ظن قویِ وقوع جرم تفتیش نمایند. واگذاری اختیارات بیشتر به ضابطان از رهگذر ظن معقول (انگلستان)، جداسازی خودرو از مقررات عام تفتیش و بازرسی اماکن و وسایل (فرانسه) و بهره‌گیری مؤثرتر از دستور شفاهی (ماده 34 ق.آ.د.ک.) از جمله راهکارهایی است که در راستای رفع چالش موجود از منظر تطبیقی قابل ارائه است؛ اما تا زمان اصلاح قانون، رویه انتظامی موجود خلاف اصل قانونی بودن دادرسی کیفری و حقوق شهروندی بوده و تعقیب کیفری آغازشده نیز باید موقوف گردد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Vehicular Searches by the Police: Conflicting of Police Procedures with Law-Based Investigations

نویسندگان [English]

  • Sayyid Sajjad Kazemi 1
  • Sajjad Danesh Ara 2
  • Sayyid Reza Ehsanpour 3
1 Associate professor, Department of Law, Malayer University
2 PhD student in Criminal Law & Criminology, University of Guilan, Rash)
3 Assistant professor, Department of Law, Shahed University, Tehran
چکیده [English]

Vehicular searches at the checkpoints and police stations are the best examples of the conflict between the practical procedures of police with law-based investigations. The present study tries to analyze, justify and explain the conflict between police procedure and law-based investigations by focusing on criminal statistics, judgments of criminal tribunals and police guidelines and etc. and identify the existing gaps and ultimately solve the problem. The present research is a descriptive-analytic method and by using a library tool is trying to answer the question whether current procedure of officers in the field of vehicle search is in accordance with legal regulations and rules. Officers in flagrant offences have many powers in the field of searching and warrant of arrest (warrant of commitment of persons) and objects but they do not have these powers in non-flagrant offences and only have the duty to inform the prosecutor. Officers cannot search for unseen parts of the vehicle without (without a warrant or probable cause) prosecution authority’s prior order and strong conjecture of a crime occurrence. Delegating more powers to officers through strong conjecture (UK), separating the vehicles from general regulations of inspection and search of places and means (France) and more effective use of oral order (Article 34 of Code of Criminal Procedure) are among the solutions that can be presented in order to address the current challenge from a comparative perspective, but until the amendment of the law, the existing disciplinary procedure is against the principle of the legality of criminal proceedings and citizenship rights and the initiated criminal prosecution must be abated (the interruption of a legal proceeding).
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Vehicle
  • Judicial officers
  • Search
  • Flagrant offences
  • Non-flagrant offences

مراجع

  1. آشوری، محمد، آیین دادرسی کیفری (جلد اول: کلیات ـ دعوای عمومی ـ دعوای خصوصی ـ ضمیمه)، چاپ بیست و دوم، تهران، سمت، 1400 ش.
  2. پرادل، ژان، گئرت کورستنز، و گرت فرملن، حقوق کیفری شورای اروپا، ترجمه محمد آشوری، تهران، گرایش، 1394 ش.
  3. جوادیان، رضا، محمدحسین احمدی، و یوسف محمدی مقدم، «عوامل مؤثر بر موفقیت گشت انتظامی در پیشگیری از سرقت خودرو (مطالعه موردی: غرب تهران بزرگ)»، فصلنامه انتظام اجتماعی، سال اول، شماره 4، زمستان 1388 ش.
  4. حبیب‌زاده، محمدجعفر، حمیدرضا دانش‌ناری، و هانیه هژبرالساداتی، «قانون‌مداری ماهوی در گفتمان تقنینی قضایی جمهوری اسلامی ایران»، مقاله در: دایرةالمعارف علوم جنایی (مجموعه مقاله‌های تازه‌های علوم جنایی)، کتاب دوم، زیر نظر علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، چاپ دوم، تهران، میزان، 1395 ش.
  5. خالقی، علی، آیین دادرسی کیفری، چاپ چهل و پنجم، تهران، شهر دانش، 1401 ش.
  6. همو، نکته‌ها در قانون آیین دادرسی کیفری، چاپ هجدهم، تهران، شهر دانش، 1400 ش.
  7. دلماس ـ مارتی، می‌رِی، نظام‌های بزرگ سیاست جنایی، برگردان علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، چاپ سوم، تهران، میزان، 1395 ش.
  8. ربانی، محمد، مهدی هوشیار، و امیرحسین راهگشای، «مبانی و تضمینات اصل قانونمندی دادرسی در نظام کیفری ایران و کنوانسیون اروپایی حقوق بشر»، فصلنامه تحقیقات حقوقی تطبیقی ایران و بین‌الملل (تحقیقات حقوقی آزاد سابق)، سال یازدهم، شماره 42، زمستان 1397 ش.
  9. رحیمی، موسی، «قلمرو قاعده ضرورت در پرتو اصل قانونی بودن دادرسی کیفری»، فصلنامه آراء، سال دوم، شماره 6، پاییز 1396 ش.
  10. رستمی، هادی، آیین دادرسی کیفری، چاپ دوم، تهران، میزان، 1401 ش.
  11. همو، «سیاست جنایی بخشنامه‌مدار در فرایند دادرسی کیفری»، فصلنامه مجلس و راهبرد، سال بیست و هشتم، شماره 108، زمستان 1400 ش.
  12. زراعت، عباس، آیین دادرسی کیفری، چاپ دوم، تهران، میزان، 1398 ش.
  13. زراعت‌پیما، فرامرز، محمدرضا پورغلامی، و محمد قبادی، «تحلیل فضایی جانمایی گشت‌های خودرویی پلیس راهنمایی و رانندگی»، فصلنامه مطالعات مدیریت ترافیک، شماره 62، پاییز 1400 ش.
  14. ساریخانی، عادل، و ایمان محترم قلاتی، «تعامل ضابطان دادگستری با حریم خصوصی خودروها»، مجله حقوقی دادگستری، سال هشتاد و سوم، شماره 105، بهار 1398 ش.
  15. ساقیان، محمدمهدی، و زهرا اسلامی، «کارکردهای اصول راهبردی آیین دادرسی کیفری»، دوفصلنامه آموزه‌های حقوق کیفری، دوره هجدهم، شماره 22، پاییز و زمستان 1400 ش.
  16. صعیدی، یاسین، «حقوق شهروندی در بازرسی اماکن اقامتی، تفتیش، ضبط و توقیف در دادرسی کیفری ایران و فرانسه»، فصلنامه فقه جزای تطبیقی، سال اول، شماره 2، تابستان 1400 ش.
  17. عباسی کلیمانی، عاطفه، «اختیارات ضابطان خاص در تفتیش خودرو در پرتو نقد یک رأی»، فصلنامه رأی (مطالعات آرای قضایی)، سال هفتم، شماره 2 (پیاپی 23)، تابستان 1397 ش.
  18. عبداللهی، افشین، و مصطفی گل‌محمدی، «بازرسی منازل، اماکن و اشیاء و اشخاص در حقوق ایران و فرانسه»، فصلنامه دیدگاه‌های حقوق قضایی، سال بیست و سوم، شماره 83، پاییز 1397 ش.
  19. غفاری الهی کاشانی، نجمه، «اصل قانونی بودن نحوه رسیدگی در دادرسی‌های کیفری»، دوفصلنامه مطالعات حقوق کیفری و جرم‌شناسی، سال پنجاه و یکم، شماره 1، بهار و تابستان 1400 ش.
  20. کاظمی، سیدسجاد، آیین دادرسی کیفری، ویراست دوم، تهران، مجد، 1400 ش.
  21. کوشکی، غلامحسن، و پیمان دولت‌خواه پاشاکی، «مطالعه تطبیقی فرایند توقف و بازرسی پلیسی در اماکن عمومی در نظام حقوقی ایران و انگلستان»، مجله پژوهش‌های حقوق جزا و جرم‌شناسی، شماره 14، پاییز و زمستان 1398 ش.
  22. مدنی، شهرام، و مهدی مقیمی، «خلأهای قانونی پلیس در ایستگاه‌های بازرسی انتظامی»، فصلنامه انتظام اجتماعی، سال دهم، شماره 2، تابستان 1397 ش.
  23. موروثی درگاه، محمد، و بهنام یوسفیان شوره‌دلی، «تحکیم حاکمیت قانون از رهگذر ابطال تحقیقات و خروج از عداد ادله»، پژوهشنامه حقوق کیفری، سال دوازدهم، شماره 2 (پیاپی 24)، پاییز و زمستان 1400 ش.
  24. میرزازاده، زهرا، و سیدمحمدصادق موسوی، «حمایت از حریم خصوصی در کشف جرائم مشهود»، دوفصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، سال پنجاه و چهارم، شماره 1، بهار و تابستان 1400 ش.
  25. ناجی زواره، مرتضی، آشنایی با آیین دادرسی کیفری، تهران، خرسندی، 1401 ش.
  26. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین، «سیاست جنایی: از مدل‌ها تا جنبش‌ها»، دیباچه مترجم برای چاپ دوم در: دلماس ـ مارتی، می‌رِی، نظام‌های بزرگ سیاست جنایی، برگردان علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، چاپ سوم، تهران، میزان، 1395 ش.
  27. همو، «سیاست جنایی»، مقاله در: دانشنامه علوم جنایی اقتصادی، به کوشش امیرحسن نیازپور، تهران، میزان، 1396. (الف)
  28. همو، «گفتمان سیاست جنایی قانونگذار در قانون آیین دادرسی کیفری 1392»، مقاله در: حج اندیشه: هم‌افزایی فقه و حقوق در تحقق عدالت و تعالی انسان (یادنامه علمی مهاجر الی اللّٰه استاد شهید دکتر حاج ناصر قربان‌نیا)، به کوشش نعمت‌اللّٰه الفت، قم، دانشگاه مفید، 1396 ش. (ب)
  29. وروایی، اکبر، علی جهانگیرپور، حمید جربانی، و حمید هاشمی، «بازرسی منازل، اماکن و اشیاء اشخاص در حقوق کیفری ایران با رویکرد به اسناد بین‌المللی»، فصلنامه دانش انتظامی، سال سیزدهم، شماره 2 (پیاپی 51)، تابستان 1390 ش.
  30. Ambroise-Castérot, Coralie, “Procédure pénale,” Chroniques, Revue pénitentiaire et de droit pénal, N° 2, avril-juin 2016.
  31. Borricand, Jacques et Anne-Marie Simon, Droit pénale: Procédure pénale, 4ème éd., Paris, Dalloz, 2005.
  32. Fischer, Robert J. & Edward P. Halibozek & David C. Walters, Introduction to Security, 9th, Butterworth-Heinemann, 2015.
  33. Gardner, Thomas J. & Terry M. Anderson, Criminal Evidence: Principles and Cases, 8th, Cengage, 2012.
  34. Jason-Lloyd, Leonard, An Introduction to Policing and Police Powers, Routledge-Cavendish, 2005.
  35. Newburn, Tim & Peter Neyroud, Dictionary of Policing, Routledge, 2013.
  36. Sanders, Andrew & Richard Young & Mandy Burton, Criminal Justice, London, Oxford University Press, 2010.

Stone, Richard, “Exclusion of Evidence Under Section 78 of the Police and Criminal Evidence Act: Practice, and Principle,” Web Journal of Current Legal Issues, 2009, Available at: <https://webclinical.ac.uk/articles3/stone3.html>

آموزه های حقوق کیفری
دوره 20، شماره 25
مرداد 1402
صفحه 353-397

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار