سقوط قصاص بدون تضمین دیون مقتول مدیون تأملی فقهی در مادۀ 432 قانون مجازات اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

هرچند در قتل عمد، مجازات قصاص به عنوان اصل ابتدایی در سیاست جزایی اسلام پیش‌بینی شده است، این مجازات در برخی موارد ساقط می‌شود. یکی از آن موارد فرضی است که مقتولْ مدیون باشد و اولیای دم نیز قصاص قاتل را بخواهند. حال این سٶال مطرح می‌شود که آیا غرما می‌توانند مانع استیفای قصاص شوند یا اساساً می‌توان بدون تضمین حقوق طلبکاران، قاتل را قصاص کرد یا اینکه قصاص قاتل تنها در فرضی است که دیون طلبکاران تأدیه یا تضمین شده باشد.
      در این خصوص، قانون مجازات اسلامی از نظر برخی فقهای امامیه پیروی کرده است و بر اساس آن، اولیای دم بدون تضمین یا تأدیۀ دیون مقتول می‌توانند قاتل را قصاص کنند. از طرف دیگر، برخی فقها مانند امام خمینی در تحریر الوسیله معتقدند نزدیک‌تر به احتیاط در اینجا این است که بگوییم قصاص ساقط است مگر اینکه اولیای دم تعهد به تأدیه و تضمین دیون غرما کنند.
      این نوشتار بر محوریت دیدگاه‌های فقهی امام خمینی سامان یافته است و پس از بررسی اقوال موافقان و مخالفان، نظریۀ سقوط قصاص را به دلیل حفظ حقوق طلبکاران و ظاهر روایات باب موجه‌تر می‌داند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Lapse of Qisas (Retaliation) without the Security for Debts of Indebted Murdered Person (an Islamic Jurisprudential Thought on Article 432 of the Islamic Penal Code of Iran)

نویسندگان [English]

  • Hossein Naseri Muqaddam 1
  • Murteza Keshavarzi Veldani 2
1 (Associate professor at Ferdowsi University)
2 (A PhD student of Jurisprudence)
چکیده [English]

Although the Qisas (retaliation) punishment in the intentional murder (killing) has been considered and legislated by the criminal policy of Islam as a basic (primary) principle. This punishment lapses in some cases. One of this cases which it should be thought in the lapse of Qisas or the practice of it is the one when it is supposed the murdered person is debtor and victim’s nearest relatives or awliyāʾ (أولیاء) (legal guardians) demand (ask) for Qisas of the murderer. There is a problem here in this supposition: creditors can stop the right of Qisas or basically in this presumption if it is possible Qisas of murderer without the security (guarantee) for the right of creditors or it is possible when the creditors’ debts are paid or guaranteed or secured. The Islamic penal code of Iran (codified 1392) has followed some of Imāmī jurists (Fuqahā) and has accepted that the victim’s nearest relatives or awliyāʾ (أولیاء) (legal guardians) can demand Qisas (retaliate) without the security (guarantee) or payment (discharging) for debts of the murdered person. From the other side, other Imāmī jurists (Fuqahā) like Imam Khomeini in Tahrir al-Wasilah says that it is nearer to precaution (ihtiyat to accept the lapse of Qisas) in this situation unless the victim’s nearest relatives or awliyāʾ (أولیاء) (legal guardians) accept -promise- to pay and guarantee the creditors’ debts. This paper has been focused on the Islamic fiqh attitudes of Imam Khomeini and after the examination of opponents’ and proponent’ sayings, it has resulted that the theory (opinion) of the Lapse of Qisas to protect the rights of the creditors and the apparent (outward aspect) indication of ahadith is more justifiable (legitimate).
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Qisas (retaliation)
  • The lapse of Qisas
  • Indebted murdered person
  • Debts
  • Creditors