مسأله شناسی فساد اقتصادی از منظر دغدغه های سیاسی-امنیتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین ، ایران

چکیده

فساد اقتصادی به عنوان مجموعه‌ای از رفتارهای مجرمانه که مرتکبِ آن از جایگاه و موقعیت خود سوءاستفاده می‌کند و از این طریق، امتیاز یا منفعت مالی برای خود یا دیگری به ناحق به دست می‌آورد، با اثرگذاری بر سلامت نظام اقتصادی و اداری، از موضوعات حائز اهمیتی است که به عنوان مسئله‌ای عمومی از سوی سیاست‌گذاران فهم می‌شود. این مسئله به دلیل چندوجهی بودن، عرصه‌ها و حوزه‌های مختلفی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و دغدغه‌های گوناگونی می‌آفریند که یکی از آن‌ها، دغدغه سیاسی ـ امنیتی است. این پژوهش برای پاسخ به این پرسش که «در فرایند قانون‌گذاری کیفری در حوزه فساد اقتصادی، دغدغه‌های سیاسی ـ امنیتی چگونه در مرحله تعریف مسئله نقش‌آفرینی می‌کنند؟» از روش نظریه‌پردازی داده‌بنیاد بهره برده است. یافته‌ها حاکی از این است که دو مفهوم اصلی تمامیت و مطلوبیت نظام، دغدغه سیاسی را می‌سازند و با ارتباط یافتن با موجودیت و مشروعیت نظام، این مسئله را در ذهن کنشگران برجسته می‌نماید. این دغدغه در توجیه فساد اقتصادی به عنوان مسئله‌ای در خورِ سیاست‌گذاری کیفری و سوق دادن تصمیم‌گیران برای توجه به آن، به عنوان پیشرانی قدرتمند نقش‌آفرینی می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Problem of the Economic Corruption from the View of the Political-Security Concerns

نویسنده [English]

  • sakineh khanalipour vajargah
Assistant Professor of Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran
چکیده [English]

Economic corruption is a collection of criminal behaviors in which its Perpetrator abuses his position and situation and through it has illicitly gained privilege or financial benefit for himself or the other person with influencing the economic and administrative soundness is important. it is understood as a public problem by politicians. This matter for having many aspects affects different fields and areas and creates different concerns that the political-security is one of these concerns. This paper attempts to answer the question that in the process of criminal lawmaking in the area of economic corruption how the political-security concerns play role in the stage of the definition of the problem. It has employed the method of the grounded theory. The findings indicate that two basic concepts of the integrity and utility of the system of the government make the political concern and with connection to the existence and legality of the system of the government this problem is highlighted in the thought of the activist. This concern in the justification of the economic corruption as a problem appropriate to be adopted criminal policy and to encourage the decision-makers to call attention to it plays a role as an influential force.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Economic corruption
  • Legislation
  • Problem
  • Political-security concerns
  • The grounded theory
  1. آقابابایی، حسین، «امنیت»، در: دانشنامه سیاست‌گذاری حقوقی، به کوشش لعیا جنیدی و امیرحسن نیازپور، تهران، معاونت حقوقی رئیس‌جمهور، 1399 ش.
  2. احمدی امویی، بهمن (به کوشش)، اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی، تهران، گام نو، 1385 ش.
  3. استراس، آنسلم، و جولیت کوربین، اصول روش تحقیق کیفی؛ نظریه مبنایی ـ رویه‌ها و شیوه‌ها، ترجمه بیوک محمدی، چاپ سوم، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1393 ش.
  4. افتخار جهرمی، گودرز، و کیمیا کبریتی، «ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی»، در: دانشنامه علوم جنایی اقتصادی، به کوشش امیرحسن نیازپور، تهران، میزان، 1396 ش.
  5. ایروانیان، امیر، «سیاست جنایی، پیشینه تاریخی، ساختار و ویژگی‌ها»، در: تازه‌های علوم جنایی (مجموعه مقاله‌ها)، زیر نظر علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، چاپ دوم، تهران، میزان، 1392 ش.
  6. بریث ناچ، سیموس، جرم و مجازات از نظرگاه دورکیم، ترجمه محمدجعفر ساعد، تهران، خرسندی، 1387 ش.
  7. خانعلی‌پور واجارگاه، سکینه، «کنشگران فرایند قانون‌گذاری کیفری ایران در حوزه فساد و جرایم اقتصادی»، در: سیاست جنایی در برابر بزهکاری اقتصادی (مجموعه مقالات برگزیده همایش ملی سیاست جنایی ایران در زمینه جرایم اقتصادی)، به کوشش امیرحسن نیازپور، تهران، میزان، 1397 ش. (ب)
  8. همو، نظریه‌مندسازی قانون‌گذاری کیفری ایران در حوزه فساد، رساله دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی تهران، 1397 ش. (الف)
  9. رستمی، هادی، «سیاست جنایی بخشنامه‌مدار در فرایند دادرسی کیفری»، فصلنامه مجلس و راهبرد، سال بیست و هشتم، شماره 108، زمستان 1400 ش.
  • سلطانی‌فر، غلامرضا، هوشنگ شامبیاتی، و علی آزمایش، «تأثیر ایدئولوژی بر قبض و بسط حقوق کیفری»، مجله تحقیقات حقوقی تطبیقی ایران و بین‌الملل، سال دهم، شماره 37، پاییز 1396 ش.
  • سمیعی زنور، حسین، محمدجعفر حبیب‌زاده، و محمود صابر، «تحلیل جرم ”اخلال در نظام اقتصادی کشور“ از طریق قبول سپرده اشخاص در حقوق ایران»، دوفصلنامه آموزه‌های حقوق کیفری، سال سیزدهم، شماره 11، بهار و تابستان 1395 ش.
  • سیدحسینی تاشی، سیدصادق، رابطه جرم و گناه، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1386 ش.
  • سیف، اللّٰه‌مراد، و محمد خجسته، «ظرفیت‌ها و محدودیت‌های مدیریت بحران در صحنه جنگ نرم اقتصادی دشمن علیه جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی بسیج، سال شانزدهم، شماره 60، پاییز 1392 ش.
  • عقیلیان، سیدنادر، محسن رهامی، و هوشنگ شامبیاتی، «اثر ایدئولوژی بر ارگونومی قانونی سیاست تقنینی: مروری بر ارگونومی قانونی»، فصلنامه ارگونومی، سال ششم، شماره 2، تابستان 1397 ش.
  • فراستخواه، مقصود، روش تحقیق کیفی در علوم اجتماعی با تأکید بر «نظریه برپایه» (گراندد تئوری GTM)، چاپ سوم، تهران، آگاه، 1395 ش.
  • فرجیها، محمد، و باقر مقدسی، «پاسخ‌های کیفری عوام‌گرایانه به مفاسد اقتصادی»، در: دایرةالمعارف علوم جنایی (مجموعه مقاله‌های تازه‌های علوم جنایی)، کتاب دوم، چاپ دوم، تهران، میزان، 1395 ش.
  • کوشا، جعفر، «امنیت اقتصادی با تأکید بر پیشگیری و مبارزه با قاچاق کالا و پولشویی»، در: فصلنامه تحقیقات حقوقی (یادنامه شادروان دکتر رضا نوربها)، ضمیمه شماره 56، زمستان 1390 ش.
  • مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی، دوره اول، جلسه 483، 5/4/1362.
  • مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی، دوره اول، جلسه 575، 19/11/1362.
  • مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی، دوره دوم، اجلاسیه دوم، جلسه 168، 12/6/1364.
  • مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی، دوره سوم، اجلاسیه سوم، جلسه 257، 25/4/1369.
  • مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی، دوره چهارم، جلسه 113، 2/3/1372.
  • مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی، دوره چهارم، جلسه 254، 29/6/1373.
  • مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی، دوره چهارم، جلسه 255، 30/6/1373.
  • مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی، 17/6/1381.
  • مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی، 14/5/1382.
  • مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی، 30/1/1383.
  • مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی، 5/10/1384.
  • مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی، جلسه 228، 23/3/1385.
  • نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین، «درآمدی بر پژوهش در نظام عدالت کیفری؛ فرصت‌ها و چالش‌ها»، در: بایسته‌های پژوهش در نظام عدالت کیفری (مقالات برگزیده نخستین همایش ملی پژوهش در نظام عدالت کیفری؛ فرصت‌ها و چالش‌ها)، تهران، میزان، 1392 ش.
  • همو، «سیاست جنایی در برابر بزهکاری اقتصادی»، در: سیاست جنایی در برابر بزهکاری اقتصادی (مجموعه مقالات برگزیده همایش ملی سیاست جنایی ایران در زمینه جرایم اقتصادی)، به کوشش امیرحسن نیازپور، تهران، میزان، 1397 ش.
  • نشاسته‌ریز، سهراب، محمود مالمیر، و مسعود حیدری، «از ”جهانی شدن“ تا کاربستِ ”سیاست جنایی دشمن‌مدار“ در رسیدگی به جرایم اقتصادی»، مجله حقوق پزشکی، دوره پانزدهم، شماره ویژه‌نامه نوآوری حقوقی، 1400 ش.
  • نیازپور، امیرحسن، «کنشگران دولتی سیاست‌گذاری حقوقی»، در: دانشنامه سیاست‌گذاری حقوقی، به کوشش لعیا جنیدی و امیرحسن نیازپور، تهران، معاونت حقوقی رئیس‌جمهور، 1399 ش.
  • هاشمی قادی، سیدحسن، اثر کنترل فساد مالی بر رشد اقتصادی در منتخبی از کشورهای در حال توسعه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم اقتصاد ـ اقتصاد نظری، دانشکده علوم اقتصادی و اداری دانشگاه مازندران، بهمن 1390 ش.
  1. Balboa, Jenny & Erlinda M. Medalla, “Anti-Corruption and Governance: The Philippine Experience”, Asia-Pacific Economic Cooperation (APEC) Study Centre Consortium Conference, Viet Nam, Ho Chi Minh City, 23-24 May 2006.
  2. Barton, Adrian & Nick Johns (Eds.), The Policy-Making Process in the Criminal Justice System, New York & London, Routledge, 2013.
  3. Hassan, Shaukat, “Corruption and the Development Challenge”, Journal of Development, Policy and Practice, Vol. 1(1), 2004.
  4. Kingdon, John W., Agendas, Alternatives and Public Policies, 2nd, Pearson New International Edition, 2014.
  5. Rose-Ackerman, Susan, “Political corruption and democratic structures”, in: Arvind K. Jain (Ed.), The Political Economy of Corruption, New York & London, Routledge, 2001.
  6. Solomon, Peter H., “The Making of Criminal Law in Russia and the West: The Policy Process, Administration, and the Role of Experts”, Public Administration Issues (Special Issue), January 2014.