حبس‌گرایی و عدول از قواعد حقوقی در جرایم مواد مخدر در پرتو بخشنامه‌گرایی قضایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آیت اللّه العظمی بروجردی (ره) ، بروجرد، ایران

چکیده

بررسی تحولات دهه 1390 خورشیدی، آشکارا از گرایش قانون‌گذار جمهوری اسلامی ایران به تعدیل رویکرد سختگیرانۀ قبلی نسبت به مصرف‌کنندگان مواد مخدر و روانگردان و مرتکبان جرائم مربوط به آن حکایت دارد. در این زمینه، یکی از اقدامات قابل توجه، «ماده واحدۀ الحاقی به قانون مبارزه با مواد مخدر» مصوب 1396 است. با وجود این، هرچند صدر ماده واحده که درباره کیفر اعدام است، نشان‌دهنده رویکرد کاهشی و تخفیفی است، اما تبصره آن که درباره حبس‌های بیش از 5 سال است، دارای یک رویکرد سختگیرانه است. صرف‌نظر از رویکرد سختگیرانه تبصره، پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی، در صدد بررسی رویه قضایی سختگیرانه‌تر و شدت‌گرایانه‌تری است که به دنبال تصویب و لازم‌الاجرا شدن ماده واحده الحاقی و تبصره آن در میان دادگاه‌های انقلاب شکل گرفته و در یکی از بخشنامه‌های ریاست وقت قوه قضاییه ریشه دارد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که آن قسمت از بخشنامه مورد بررسی که قضات را از اِعمال تخفیف به کمتر از حداقل مقرر قانونی ممنوع کرده است، به دلایل متعددی همچون مغایرت با مقررات قانون مبارزه با مواد مخدر و دلالت‌های عقلیِ حاصل از بررسی روند تصویب ماده واحده الحاقی و اصول مهم حقوقی از جمله اصل کیفی‌سازی قوانین، لازم‌الاجرا نبوده و شایسته ابطال است.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Incarceration and Deviation from the Legal Principles and Rules in the Light of the Circular-Centered Criminal Policy in the Judiciary

نویسنده [English]

  • Javad Riahi
Assistant Professor, University of Ayatollah Broujerdi, Broujerd, Iran
چکیده [English]

The examination of the evolution of the 2011s obviously indicates the tendency of the legislature of the Islamic Republic of Iran to moderate the previous punitive approach concerning the drug and Psychedelic drugs and perpetrators of crimes related to it. In this area, one of the notable actions is the insertion of a single article in the Drug Control ACT of 2017. Despite this, the beginning of the single article which is about capital punishment, also called the death penalty shows the mitigating and reducing approach but its note which is about imprisonment for more than 5 years has a punitive approach. Regardless of the punitive approach of the note, the present paper with the descriptive-analytic method is going to study a more punitive and severe precedent as it has been formed for being passed and the enforceability of the insertion of the single article and its note in the revolutionary trials and it is rooted in one of the circulars of the judiciary chief. The consequences show that the part of the examined circular that the judges are prohibited the mitigation less than the minimum which is determined by law is not forcible and is right to be repealed for several reasons such as contradiction with the regulations of the Drug Control ACT and intellect (reason) indications resulting from the study of the process of passing the insertion of the single article and the important legal principles like the principle of qualitizing the rules.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Imprisonment
  • The principle of legality
  • The drug and Psychedelic drugs
  • Mitigation in sentencing

مراجع

  1. آقایی جنت‌مکان، حسین، حقوق کیفری عمومی، تهران، جنگل جاودانه، 1397 ش.
  2. آنسل، مارک، دفاع اجتماعی، ترجمه محمد آشوری و علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1395 ش.
  3. احمدی ابهری، سیدمحمدعلی، اسلام و دفاع اجتماعی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1377 ش.
  4. اردبیلی، محمدعلی، حقوق جزای عمومی، تهران، میزان، 1400 ش.
  5. استوارسنگری، کورش، «مفهوم دولت در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، نشریه حقوق اساسی، سال ششم، شماره 11، تابستان 1388 ش.
  6. امیدی، جلیل، تفسیر قانون در حقوق جزا، تهران، مخاطب، 1394 ش.
  7. امیرارجمند، اردشیر، مجموعه اسناد بین‌المللی حقوق بشر، تهران، دانشگاه شهید بهشتی، 1386 ش.
  8. انصاری، ولی‌اللّٰه، کلیات حقوق اداری، تهران، میزان، 1397 ش.
  9. باهری، محمد، نگرشی بر حقوق جزای عمومی، تهران، مجد، 1399 ش.
  10. بکاریا، سزار، رساله جرائم و مجازات‌ها، ترجمه محمدعلی اردبیلی، تهران، میزان، 1400 ش.
  11. پژوهشکده حقوق عمومی و بین‌الملل، نظارت قضایی بر اعمال صلاحیت‌های اختیاری، تهران، مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضاییه، 1392 ش.
  12. خلیل‌زاده، ایرج، و میثم حسنی، محشای قانون مبارزه با مواد مخدر، تهران، خرسندیان، 1398 ش.
  13. دریجانی، میترا، حمید دلیر، و سیدمهدی احمدی موسوی، «آسیب‌شناسی اصل شفافیت در قلمرو قانون‌گذاری کیفری ایران و ارتباط آن با حکمرانی خوب»، فصلنامه جامعه‌شناسی سیاسی ایران، سال سوم، شماره 1 (پیاپی 9)، بهار 1399 ش.
  14. ذبحی، حسین، شرح و بررسی ماده 45 الحاقی به قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب 1396، تهران، مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضاییه، 1399 ش.
  15. راسخ، محمد، نظارت و تعادل در نظام حقوق اساسی، تهران، دراک، 1390 ش.
  16. راسخ، محمد، ریحانه کوششکار، و فائزه عامری، وضع مقرره در قوه قضاییه، تهران، دراک، 1394 ش.
  17. ربانی، محمد، مهدی هوشیار، و امیرحسین راهگشای، «مبانی و تضمینات اصل قانونمندی دادرسی در نظام کیفری ایران و کنوانسیون اروپایی حقوق بشر»، فصلنامه تحقیقات حقوقی تطبیقی ایران و بین‌الملل، سال یازدهم، شماره 42، زمستان 1397 ش.
  18. رستمی، هادی، «سیاست جنایی بخشنامه‌مدار در فرایند دادرسی کیفری»، فصلنامه مجلس و راهبرد، سال بیست و هشتم، شماره 108، زمستان 1400 ش.
  19. زرشگی، محمد، «مفهوم صلاحیت ویژه قانون‌گذار»، کنفرانس بین‌المللی هزاره سوم و علوم انسانی، 1395 ش.، قابل دسترس در پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاه به نشانی <https://www.sid.ir/fa/seminar/ViewPaper.aspx?id=22707>.
  20. صانعی، پرویز، حقوق جزای عمومی، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1388 ش.
  21. صفاری، علی، زینب لکی، و راضیه صابری، «تنزل جایگاه اصل قانونمندی کیفری در پرتو آیین‌نامه‌ای شدن رکن قانونی جرائم»، مجله حقوقی دادگستری، سال هشتاد و پنجم، شماره 115، پاییز 1400 ش.
  22. طباطبائی مؤتمنی، منوچهر، حقوق اداری، تهران، سمت، 1399 ش.
  23. عباسی، بیژن، حقوق اداری، تهران، دادگستر، 1400 ش.
  24. علیزاده، علی، «مصاحبه با خبرگزاری ایسنا»، 15/8/1396، قابل دسترس در خبرگزاری ایسنا به نشانی <https://www.isna.ir/news/96081508952>.
  25. قیاسی، جلال‌الدین، عادل ساریخانی، و قدرت‌اللّٰه خسروشاهی، مطالعه تطبیقی حقوق جزای عمومی (اسلام و حقوق موضوعه)؛ جلد دوم: ارکان جرم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1394 ش.
  26. کاتوزیان، ناصر، مقدمه علم حقوق، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1400 ش.
  27. گلدوزیان، ایرج، بایسته‌های حقوق جزای عمومی، تهران، میزان، 1398 ش.
  28. محمودی، جواد، «تأملی بر نظریه تفسیری شورای نگهبان درباره صلاحیت‌های دیوان عدالت اداری»، فصلنامه حقوق اساسی، سال سوم، شماره 5، زمستان 1384 ش.
  29. ملکوتی هشجین، سیدحسین، «تأملی بر تفسیر اصل ”خروج از حدود اختیارات قانونی“ در دکترین حقوق اداری انگلیس و ایران»، فصلنامه حقوق اسلامی، سال یازدهم، شماره 40، بهار 1393 ش.
  30. موسوی، سید رضا، «بررسی اصل شفافیت در حقوق کیفری»، 16/9/1397، قابل دسترس در وبگاه اعتلای ایران به نشانی <http://etelayeiran.ir/provinces/10-lorestan/social/1779>.
  31. موسی‌زاده، ابراهیم، حقوق اداری، تهران، دادگستر، 1398 ش.
  32. موسی‌زاده، رضا، حقوق اداری (2ـ1)؛ کلیات و ایران، تهران، میزان، 1400 ش.
  33. مؤذن‌زادگان، حسنعلی، و حامد رهدارپور، «”اصل شفافیت قانون“ و جایگاه آن در رویه قضایی دیوان اروپایی حقوق بشر و حقوق کیفری ایران»، فصلنامه دیدگاه‌های حقوق قضایی، سال بیست و سوم، شماره 81، بهار 1397 ش.
  34. نوربها، رضا، زمینه حقوق جزای عمومی، تهران، میزان، 1397 ش.
  35. ویژه، محمدرضا، «نظارت مراجع صیانت از قانون اساسی بر تضمین اصل شفافیت قوانین»، مجله پژوهش‌های حقوقی، سال دهم، شماره 19، بهار و تابستان 1390 ش.

36.یزدیان جعفری، جعفر، چرایی و چگونگی مجازات، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1398 ش

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار