آسیب‌شناسی بزه تصرف عدوانی با تأکید بر رویه قضایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه دامغان، دامغان، ایران

چکیده

آسیب‌شناسی بزه تصرف عدوانی، نشان از وجود برخی چالش‌ها دارد. اختلاف‌نظر شدید در ابتناء این جرم بر عنصر مالکیت یا سبق تصرف بزه‌دیده، ابهام در تحقق عنصر تعلق به غیر داشتنِ مال با وجود مالکیت مشاعی مرتکب، تحقق یا عدم تحقق عنصر عدوان در رفتار مستند به قرارداد یا اجرای حق، کیفرگذاری نامتوازن و مبهم، و تردید در جریان مرور زمان کیفری، از آسیب‌های جدی این جرم هستند. هدف این پژوهش با گردآوری و مطالعه داده‌ها از منابع کتابخانه‌ای و آراء قضایی و به گونه توصیفی ـ تحلیلی، ارائه نظریه و راهکارهای اصلاحی سنجیده در راستای حمایت متوازن از حق مالکیت خصوصی و نظم عمومی است. اثبات تحقق این بزه با وجود هر یک از عناصر مالکیت یا سبق تصرف شاکی، قابلیت تعقیب کیفری تصرف عدوانی ملک مشاع توسط احد از شرکا، تحقق عنصر عدوان در تصرف مستند به قرارداد یا اجرای حق، ضرورت پیش‌بینی مجازات‌های متنوع و متوازن، از مهم‌ترین یافته‌های این نوشتار هستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Pathology of Illegal Possession Offence with Emphasis on Case Law

نویسنده [English]

  • Muhammad Hasan Hasani
Assistant professor at the University of Damghan
چکیده [English]

Pathology of illegal possession offence shows that there are some challenges. serious different opinions about whether this crime is conditional on the element of ownership or possession of the victim; Ambiguity in the existence of the element of property belonging to another despite the common ownership of the perpetrator; Illegal element presence or absence in the conduct arising from the contract or the execution of right; Disproportionate and vague legal penalties, uncertainty in the implementation of lapse of time are most important shortcomings. Purpose of the research with Collecting and studying data from library sources and judicial decisions and descriptive-analytical method is presenting ideas and reasonable measures based on the balanced protection of private property and public order. The research findings prove that this crime can be committed with elements of ownership or previous possession and with illegal possession of common property by each partner. Presence of illegal element in possession arising from the contract or the execution of right; Necessity to enact proportionate and several punishments are other research findings.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Illegal possession
  • Causing obstruction
  • Causing trouble
  • Offences against property
  1. «آراء قضایی محاکم کیفری و شعب دیوان عالی کشور»، قابل دسترس در وبگاه سامانه ملی آراء قضایی به نشانی <https://ara.jri.ac.ir>.
  2. ابهری، حمید، و مریم اکبری، «آیین دادرسی مربوط به دعاوی تصرف عدوانی»، دوفصلنامه حقوق خصوصی، سال هشتم، شماره 2، پاییز و زمستان 1390 ش.
  3. پژوهشگاه قوه قضاییه، مجموعه آراء قضایی شعب دیوان عالی کشور (کیفری)، تهران، مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضاییه، 1392 ش.
  4. جوان‌جعفری، عبدالرضا، زهرا فرهادی آلاشتی، و سیدمحمدجواد ساداتی، «بازدارندگی و سنجش آن در فلسفه کیفری»، دوفصلنامه پژوهشنامه حقوق کیفری، سال هفتم، شماره 2 (پیاپی 14)، پاییز و زمستان 1395 ش.
  5. حاجی ده‌آبادی، محمدعلی، و احسان سلیمی، «مبانی، اصول و سازوکارهای اجرایی مدل کیفرگذاری هدفمند»، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال هشتم، شماره 29، زمستان 1398 ش.
  6. حبیب‌زاده، محمدجعفر، و کاظم کوهی اصفهانی، «بررسی و تحلیل ارکان جرم تصرف عدوانی در حقوق ایران»، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی (فصلنامه حقوق سابق)، سال چهل و دوم، شماره 4، زمستان 1391 ش.
  7. حسنی، محمدحسن، و علیرضا جلالی، «آسیب‌شناسی حمایت کیفری از حق آزادی شخصی در حقوق کیفری ماهوی ایران»، فصلنامه مجلس و راهبرد، سال بیست و هشتم، شماره 107، پاییز 1400 ش.
  8. خدادادی، ابوالقاسم، «واکاوی جرائم سه‌گانه (تصرف عدوانی، مزاحمت و ممانعت از حق) در پرتو تفاسیر پراکنده محاکم دادگستری»، مجله پژوهش‌های حقوق جزا و جرم‌شناسی، سال هشتم، شماره 16، پاییز و زمستان 1399 ش.
  9. خلیل‌نژاد، احسان، بررسی جرائم تصرف عدوانی، مزاحمت و ممانعت از حق در حقوق ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه دامغان، 1400 ش.
  10. رستمی، هادی، «گذشت‌پذیری جرائم در پرتو مبانی حقوق کیفری»، دوفصلنامه مطالعات حقوق کیفری و جرم‌شناسی، سال پنجاه و یکم، شماره 2، پاییز و زمستان 1400 ش.
  11. رضایی، علی، «نقش مالکیت در تحقق تصرف عدوانی»، فصلنامه رأی: مطالعات آرای قضایی، سال هشتم، شماره 26، بهار 1398 ش.
  12. روستائی، مهرانگیز، و حامد رحمانیان، «مدنی‌سازی حقوق کیفری در پرتو قانون کاهش مجازات حبس تعزیری»، مجله حقوقی دادگستری، سال هشتاد و پنجم، شماره 113، بهار 1400 ش.
  13. شمس، عبداللّٰه، آیین دادرسی مدنی، چاپ شصت و سوم، تهران، دراک، 1401 ش.
  14. طیرانیان، غلامرضا، دعاوی تصرف، چاپ پنجم، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1400 ش.
  15. غلامی، حسین، حسین جوادی حسین‌آبادی، «جرم‌شناسی تلفیقی: روایت چالش‌ها، به‌گزینی راهکارها»، دوفصلنامه آموزه‌های حقوق کیفری، سال شانزدهم، شماره 18، پاییز و زمستان 1398 ش.
  16. معاونت آموزش و تحقیقات قوه قضاییه، مجموعه نشست‌های قضایی 2، قم، قضا، 1382 ش.
  17. ملکی، مریم، تحلیل نهادهای متناظر در قلمرو حقوق مدنی و کیفری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شاهد، 1396 ش.
  18. مٶذن‌زادگان، حسنعلی، و حامد رهدارپور، «”اصل شفافیت قانون“ و جایگاه آن در رویه قضایی دیوان اروپایی حقوق بشر و حقوق کیفری ایران»، فصلنامه دیدگاه‌های حقوق قضایی، سال بیست و سوم، شماره 81، بهار 1397 ش.
  19. مهاجری، علی، مبسوط در آیین دادرسی مدنی، تهران، فکرسازان، 1397 ش.
  20. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین، تقریرات درس جامعه‌شناسی کیفری، دوره دکتری، گردآوری و تصحیح سمیرا گل‌خندان و مجید صادق‌نژاد، دانشگاه تهران ـ پردیس قم، 1391ـ1392 ش.
  21. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین، و غلامحسین آماده، «واکاوی اختیار قاضی در تخفیف مجازات»، فصلنامه تحقیقات حقوقی، ویژه‌نامه شماره 5، تابستان 1390 ش.
  22. «نظریه‌های مشورتی اداره حقوقی قوه قضاییه»، قابل دسترس در وبگاه اداره کل حقوقی قوه قضاییه به نشانی <https://edarehoquqy.eadl.ir>.
  23. نهرینی، فریدون، آیین دادرسی مدنی (جلد اول ـ بخش اول: مراجع قضایی و حدود صلاحیت آن)، چاپ سوم، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1400 ش.
  24. واحدی، قدرت‌اللّٰه، آیین دادرسی مدنی، کتاب اول، چاپ ششم، تهران، میزان، 1394 ش.
  1. «آراء قضایی محاکم کیفری و شعب دیوان عالی کشور»، قابل دسترس در وبگاه سامانه ملی آراء قضایی به نشانی <https://ara.jri.ac.ir>.
  2. ابهری، حمید، و مریم اکبری، «آیین دادرسی مربوط به دعاوی تصرف عدوانی»، دوفصلنامه حقوق خصوصی، سال هشتم، شماره 2، پاییز و زمستان 1390 ش.
  3. پژوهشگاه قوه قضاییه، مجموعه آراء قضایی شعب دیوان عالی کشور (کیفری)، تهران، مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضاییه، 1392 ش.
  4. جوان‌جعفری، عبدالرضا، زهرا فرهادی آلاشتی، و سیدمحمدجواد ساداتی، «بازدارندگی و سنجش آن در فلسفه کیفری»، دوفصلنامه پژوهشنامه حقوق کیفری، سال هفتم، شماره 2 (پیاپی 14)، پاییز و زمستان 1395 ش.
  5. حاجی ده‌آبادی، محمدعلی، و احسان سلیمی، «مبانی، اصول و سازوکارهای اجرایی مدل کیفرگذاری هدفمند»، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال هشتم، شماره 29، زمستان 1398 ش.
  6. حبیب‌زاده، محمدجعفر، و کاظم کوهی اصفهانی، «بررسی و تحلیل ارکان جرم تصرف عدوانی در حقوق ایران»، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی (فصلنامه حقوق سابق)، سال چهل و دوم، شماره 4، زمستان 1391 ش.
  7. حسنی، محمدحسن، و علیرضا جلالی، «آسیب‌شناسی حمایت کیفری از حق آزادی شخصی در حقوق کیفری ماهوی ایران»، فصلنامه مجلس و راهبرد، سال بیست و هشتم، شماره 107، پاییز 1400 ش.
  8. خدادادی، ابوالقاسم، «واکاوی جرائم سه‌گانه (تصرف عدوانی، مزاحمت و ممانعت از حق) در پرتو تفاسیر پراکنده محاکم دادگستری»، مجله پژوهش‌های حقوق جزا و جرم‌شناسی، سال هشتم، شماره 16، پاییز و زمستان 1399 ش.
  9. خلیل‌نژاد، احسان، بررسی جرائم تصرف عدوانی، مزاحمت و ممانعت از حق در حقوق ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه دامغان، 1400 ش.
  10. رستمی، هادی، «گذشت‌پذیری جرائم در پرتو مبانی حقوق کیفری»، دوفصلنامه مطالعات حقوق کیفری و جرم‌شناسی، سال پنجاه و یکم، شماره 2، پاییز و زمستان 1400 ش.
  11. رضایی، علی، «نقش مالکیت در تحقق تصرف عدوانی»، فصلنامه رأی: مطالعات آرای قضایی، سال هشتم، شماره 26، بهار 1398 ش.
  12. روستائی، مهرانگیز، و حامد رحمانیان، «مدنی‌سازی حقوق کیفری در پرتو قانون کاهش مجازات حبس تعزیری»، مجله حقوقی دادگستری، سال هشتاد و پنجم، شماره 113، بهار 1400 ش.
  13. شمس، عبداللّٰه، آیین دادرسی مدنی، چاپ شصت و سوم، تهران، دراک، 1401 ش.
  14. طیرانیان، غلامرضا، دعاوی تصرف، چاپ پنجم، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1400 ش.
  15. غلامی، حسین، حسین جوادی حسین‌آبادی، «جرم‌شناسی تلفیقی: روایت چالش‌ها، به‌گزینی راهکارها»، دوفصلنامه آموزه‌های حقوق کیفری، سال شانزدهم، شماره 18، پاییز و زمستان 1398 ش.
  16. معاونت آموزش و تحقیقات قوه قضاییه، مجموعه نشست‌های قضایی 2، قم، قضا، 1382 ش.
  17. ملکی، مریم، تحلیل نهادهای متناظر در قلمرو حقوق مدنی و کیفری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شاهد، 1396 ش.
  18. مٶذن‌زادگان، حسنعلی، و حامد رهدارپور، «”اصل شفافیت قانون“ و جایگاه آن در رویه قضایی دیوان اروپایی حقوق بشر و حقوق کیفری ایران»، فصلنامه دیدگاه‌های حقوق قضایی، سال بیست و سوم، شماره 81، بهار 1397 ش.
  19. مهاجری، علی، مبسوط در آیین دادرسی مدنی، تهران، فکرسازان، 1397 ش.
  20. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین، تقریرات درس جامعه‌شناسی کیفری، دوره دکتری، گردآوری و تصحیح سمیرا گل‌خندان و مجید صادق‌نژاد، دانشگاه تهران ـ پردیس قم، 1391ـ1392 ش.
  21. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین، و غلامحسین آماده، «واکاوی اختیار قاضی در تخفیف مجازات»، فصلنامه تحقیقات حقوقی، ویژه‌نامه شماره 5، تابستان 1390 ش.
  22. «نظریه‌های مشورتی اداره حقوقی قوه قضاییه»، قابل دسترس در وبگاه اداره کل حقوقی قوه قضاییه به نشانی <https://edarehoquqy.eadl.ir>.
  23. نهرینی، فریدون، آیین دادرسی مدنی (جلد اول ـ بخش اول: مراجع قضایی و حدود صلاحیت آن)، چاپ سوم، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1400 ش.
  24. واحدی، قدرت‌اللّٰه، آیین دادرسی مدنی، کتاب اول، چاپ ششم، تهران، میزان، 1394 ش.