مجازات‌های تبعی در قتل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشکده حقوق دانشگاه تهران

چکیده

مجازات‌های تبعی، به تبع ارتکاب جرم، علاوه بر مجازات اصلی به مرتکب تحمیل می‌شود. مجازات تبعی بر اساس اصل قانونی بودن مجازات‌ها، مستلزم پیش‌بینی در قانون است. در قتل عمدی، مرتکب از ارث اموال و دیه، و در قتل‌های شبه عمدی و خطای محض، از ارث دیه محروم می‌شود. در صورت وجود علل موجهۀ جرم مانند دفاع مشروع و حکم قانون، این مجازات در حق مرتکب اعمال نمی‌شود. ولی در موارد عوامل رفع مسئولیت کیفری مانند قتل توسط صغیر و مجنون، مکرَه، قتل در حال خواب، بیهوشی و قتل ناشی از اشتباه، مرتکب از ارث دیه محروم می‌شود. اعمال محرومیت در ارث محدود به مورّث نیست و امکان اعمال آن در مورد موصی، حاجب و معاون در قتل نیازمند بررسی است. محرومیت از ارث در صورت قتل، نوعی اقدام پیشگیرانه از وقوع قتل است تا افرادی که به طمع رسیدن به ماترک متوفی، مرتکب قتل می‌شوند، از ارتکاب آن خودداری نمایند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Subsidiary Punishments in Murder

نویسنده [English]

  • Abbas Shiri Varnamkhasti
Associate professor at the University of Tehran
چکیده [English]

Subsidiary punishment, based on the principle of the legality of punishments, is imposed on the perpetrator in addition to the main punishment, depending on the commission of the crime. Subsidiary (Consequential) punishment requires a provision in the law. In intentional murder, the perpetrator is deprived of inheriting property and Diye (blood money) and in quasi-intentional murders and sheer mistake, he is deprived of inheriting Diye. If there are justified reasons for the crime, such as legitimate defense and the law, this punishment will not be applied to the perpetrator. However, in the cases of factors that eliminate criminal liability, such as murder by a minor and an insanity, forced, murder in sleep, unconsciousness, and murder by mistake, the perpetrator is deprived of inheritance. The application of exclusion in inheritance is not limited to the heir, and the possibility of applying it to the testator, the heir, and the deputy in the case of murder needs to be investigated. Deprivation of inheritance in case of murder is a preventive measure against the occurrence of murder, so that people who commit murder with greed to reach the deceased’s estate, refrain from committing it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Subsidiary (consequential) punishment
  • Intentional murder
  • Unintentional murder
  • Deprivation of inheritance
  • Testator
  • Hajib
  1. ابن نجیم مصری حنفی، زین‌الدین بن ابراهیم بن محمد، البحر الرائق شرح کنز الدقائق، بی‌جا، بی‌نا، 1418 ق.
  2. استفانی، گاستون، ژرژ لواسور، و برنار بولوک، حقوق جزای عمومی (جلد دوم ـ ضمانت اجرایی: مجازات‌ها و اقدامات تأمینی)، ترجمه حسن دادبان، چاپ دوم، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی، 1383 ش.
  3. امامی، سیدحسن، حقوق مدنی، چاپ دوازدهم، تهران، کتابفروشی اسلامیه، خرداد 1375 ش.
  4. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، حقوق مدنی؛ وصیت، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1370 ش.
  5. همو، دوره حقوق مدنی، ارث (جلد اول)، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1363 ش.
  6. جوادی آملی، عبداللّٰه، «درس خارج فقه، کتاب الارث، موانع الارث، مانعیت قتل»، 15/10/1399 ش.، قابل دسترس در وبگاه مدرسه فقاهت به نشانی <eshia.ir>.
  7. حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، تهران، المکتبة الاسلامیه، 1388 ق.
  8. حیدر، علی، درر الحُکّام، شرح مجلة الاحکام، ریاض، دار عالم الکتب، 1423 ق.
  9. دورنر، ویلیام جی.، دانشنامه بزه‌دیده‌شناسی و پیشگیری از جرم، جلد دوم، ویراستاران متن لاتین: بونی اس. فیشر و استیون پی. لب، ترجمه اساتید حقوق کیفری و جرم‌شناسی سراسر کشور، زیر نظر علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، تهران، میزان، 1393 ش.
  10. زحیلی، وهبة بن مصطفی، الفقه الاسلامی و ادلته، چاپ چهارم، دمشق، دار الفکر، بی‌تا.
  11. سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الاشباه و النظائر، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1411 ق.
  12. شریف مرتضی علم‌الهدی، علی بن حسین موسوی بغدادی، الانتصار فی انفرادات الامامیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1415 ق.
  13. شیری، عباس، درس‌گفتار حقوق جزای اختصاصی ـ جنایات، تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، نیمسال دوم 1399ـ1400 ش.
  14. همو، «رابطه سببیت و انواع آن»، مقاله در: افق‌های نوین حقوق کیفری (نکوداشت‌نامه استاد دکتر حسین آقایی‌نیا)، تهران، میزان، پاییز 1398 ش.
  15. صدوق، محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، من لایحضره الفقیه، چاپ دوم، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1363 ش.
  16. طاهرزاده، احمدعلی، «شرایط قتل مانع ارث و مطالعه تطبیقی آن در فرق اسلامی»، مجله الهیات و حقوق (آموزه‌های حقوق کیفری جدید)، مجله تخصصی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، سال هفتم، سال چهارم، شماره 23، بهار 1386 ش.
  17. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، تهران، المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریه، 1393 ق.
  18. همو، تهذیب الاحکام فی شرح المقنعة للشیخ المفید رضوان اللّٰه علیه، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1365 ش.
  19. همو، کتاب الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1407 ق.
  20. عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  21. عاملی جزینی (شهید اول)، محمد بن جمال‌الدین مکی، القواعد و الفوائد (فی الفقه و الاصول و العربیه)، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  22. علامه حلّی، ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، مختلف الشیعة فی احکام الشریعه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1419 ق.
  23. عوده، عبدالقادر، التشریع الجنائی الاسلامی مقارنًا بالقانون الوضعی، بیروت، دار الکتاب العربی، بی‌تا.
  24. کاتوزیان، ناصر، دوره مقدماتی حقوق مدنی؛ درس‌هایی از شفعه، وصیت، ارث، چاپ سی و یکم، تهران، میزان، 1400 ش.
  25. کُلب، پاتریک، لورانس لوترمی، درس‌هایی از حقوق جزای عمومی فرانسه، ترجمه محمود روح‌الامینی، کرمان، دانشگاه شهید باهنر کرمان، 1398 ش.
  26. مجموعه آرای قضایی دادگاه‌های تجدیدنظر استان تهران (حقوقی) سال 1392، چاپ دوم، تهران، مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضاییه، 1396 ش.
  27. مجموعه آرای قضایی شعب دیوان عالی کشور (حقوقی) اسفند ماه 1392، تهران، مرکز مطبوعات و انتشارات قوۀ قضاییه، 1395 ش.
  28. محقق حلّی، ابوالقاسم نجم‌الدین جعفر بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، بیروت، دار الاضواء، 1403 ق.
  29. منبجی، ابومحمد علی بن زکریا، اللباب فی الجمع بین السنة و الکتاب، تحقیق محمد فضل عبدالعزیز مراد، چاپ دوم، بیروت ـ دمشق، دار القلم ـ الدار الشامیه، 1414 ق.
  30. موسوی خویی، سیدابوالقاسم، مبانی تکملة المنهاج، نجف، مطبعة الآداب، بی‌تا.
  31. نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ دوم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1363 ش.