امکان‌سنجی اثبات جنبۀ عمومی جنایت با قسامه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای رشته حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه قم

2 دانشیار، گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران.

چکیده

قسامه یکی از ادلۀ اثبات کیفری است که مختص جنایات می‌باشد. در خصوص امکان مجازات مرتکب از باب جنبۀ عمومی جرم، در فرض اثبات اصل جنایت عمدی با قسامه، میان حقوقدانان اختلاف‌نظر وجود دارد. برخی با قبول این امکان، تفاوتی میان قسامه و سایر ادله قائل نشده‌اند؛ در حالی که برخی دیگر مجازات مرتکب را خلاف اصل برائت و تفسیر به نفع متهم دانسته‌اند. این اختلاف‌ دیدگاه‌ها منجر به صدور رأی وحدت رویه مبنی بر عدم امکان اثبات جنبۀ عمومی جرم در فرض موضوع شده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و نقد دیدگاه‌های موجود، بیان می‌دارد که قانون‌گذار در موارد احراز مسئولیت کیفری مجرم، بدون تفاوت قائل شدن بین قسامه و سایر ادله، پیامدهای قانونی را بر رفتار عمدی وی مترتب می‌داند. از جملۀ این پیامدها، مجازات تعزیری مقرر از باب حیثیت عمومی جنایات بر نفس در موارد عدم امکان قصاص است که در مواد 612 و 614 قانون مجازات اسلامی ذکر شده‌اند. اطلاق این مواد نیز مؤید عدم تفاوت بین ادله است. بنابراین، امکان اثبات جنبۀ عمومی جنایت، صرف‌نظر از نوع ادلۀ اثباتی، وجود دارد و این امر مبتنی بر دلیل قسامه نیست، بلکه بر مبنای مصلحت‌سنجی قانون‌گذار در وضع حیثیت عمومی جرم در جنایات عمدی و مترتب ساختن آثار تبعی و پیامدهای مربوط به مرتکبین این جرایم است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Feasibility of Proving the General Aspect of the Crime by Compurgation

نویسندگان [English]

  • ensieh salimi 1
  • Jalaledin Ghiasi 2
1 phd student. law faculty. qom university
2 associate professor . faculty of law. Qom university
چکیده [English]

Qassāma (Arabic: اَلْقَسّامَة, lit.: compurgation, tribal oath consists of 50 men of the tribe swearing to being right) is one of the types of evidence in substantiation of criminal claims that is specific to crimes. Among jurists, there is a difference of opinion about the possibility of punishing the perpetrator in terms of the general aspect of the crime, assuming that the principle of intentional crime is proved through qassāma. Some have not differentiated between qassāma and other evidence, considering it possible. Some have also considered the punishment of the perpetrator to be contrary to the principle of innocence (Arabic: أصالَةُ الْبَرائَة, lit.: presumption of innocence) and to be in favor of the defendant. This difference of opinion has led to the issuance of a unified legal opinion (uniform judicial precedent), stating that it is not possible to prove the general aspect of the crime in this case. The present research, using a descriptive-analytical method and a critique of existing views, states that the legislator considers the legal consequences of intentional behavior in cases of establishing criminal liability for the offender, without differentiating between qassāma and other evidence. One of these consequences is the taʿzīr (Arabic: اَلْتَّعْزیر, lit.: discretionary punishment) prescribed for crimes against oneself in cases of obstruction of qiṣāṣ (Arabic: قِصَاص, lit. “accountability, pursuing, or prosecuting”), as mentioned in Articles 612 and 614 of the Penal Code. The absoluteness (Arabic: إطْلاق) of these articles also confirms the absence of the aforementioned difference. Therefore, it is possible to prove the general aspect of the crime regardless of the type of probative proof. The proof of this aspect is not based on the evidence for qassāma; rather, it relies on considerations such as the legislator’s expediency in establishing the public aspect of the crime in intentional offenses and the repercussions on the perpetrators of these crimes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Consequences of crime
  • Intentional crimes
  • Public aspect of crime
  • Qassāma (Arabic: اَلْقَسّامَة
  • lit.: compurgation
  • tribal oath consists of 50 men of the tribe swearing to being right)
  1. آقایی‌نیا، حسین. (1401ش). جرایم علیه تمامیت جسمانی اشخاص (جنایات). تهران: نشر میزان.
  2. ابن‌فارس، احمد. (1404ق). معجم مقاییس اللغه. قم: دفتر تبلیغات حوزۀ علمیۀ قم.
  3. اردبیلی، محمدعلی. (1401ش). حقوق جزای عمومی. تهران: میزان.
  4. ابن‌ادریس، منصور بن احمد. (1411ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی. قم: جامعه مدرسین.
  5. ابن‌منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب. بیروت: دار صادر.
  6. عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی. (1413ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرایع الإسلام. قم: مؤسسة المعارف الاسلامیه.
  7. حلی (علامه)، حسن بن یوسف. (1420ق). تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیه. قم: مؤسسۀ امام صادق(ع).
  8. حلی (علامه)، حسن بن یوسف. (1412ق). مختلف الشیعة فی أحکام الشریعه. قم: الدراسات الاسلامیه.
  9. حلی (محقق)، جعفر بن حسن. (1408ق). شرایع الإسلام. قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
  10. خالقی، علی. (1400ش). نکته‌ها در قانون آیین دادرسی کیفری. تهران: شهر دانش.
  11. خویی، سید ابوالقاسم. (1422ق). مبانی تکملة المنهاج. قم: مؤسسۀ إحیاء آثار الإمام الخویی(ره).
  12. زراعت، عباس. (1397ش). شرح مبسوط قانون مجازات اسلامی (ادله اثبات دعوا). تهران: جنگل.
  13. زراعت، عباس. (1393ش). شرح مبسوط قانون مجازات اسلامی (دیات). تهران: جنگل.
  14. زراعت، عباس؛ متقی اردکانی، امید. (1394ش). تعارض ادله در اثبات جرایم مستوجب قصاص، دیه و تعزیر؛ مصادیق و راهکارها. آموزه‌های حقوق کیفری، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 12(10)، 3-34.
  15. شهیدی، مهدی. (1401ش). ارث. تهران: مجد.
  16. طوسی، محمد بن حسن. (1387ش). المبسوط فی فقه الإمامیه. تهران: المکتبة المرتضویه.
  17. عاملی (حر عاملی)، محمد بن حسن. (1409ق). تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعه. قم: مؤسسة آل البیت(ع).
  18. فاضل (اصفهانی)، محمد بن حسن. (1416ق). کشف اللثام والإبهام عن قواعد الأحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  19. فتحی، حجت‌الله؛ حسنی، محمد. (1399ش). شرح مبسوط قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 (ادله اثبات در امور کیفری)، (تحت اشراف آیت‌الله سید محمود هاشمی شاهرودی). قم: دایرة‌‌المعارف فقه اسلامی.
  20. قیاسی، جلال‌الدین. (1398ش). روش تفسیر قوانین کیفری. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  21. قیاسی، جلال‌الدین؛ ساریخانی، عادل. (1395ش). حقوق جزای عمومی (اسلام و حقوق موضوعه)؛ مسئولیت کیفری، (جلد سوم). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  22. کاتوزیان، ناصر. (1401ش). اثبات و دلیل اثبات. تهران: میزان.
  23. محقق داماد، سید مصطفی. (1401ش). قواعد فقه. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
  24. معاونت آموزش و تحقیقات قوه قضائیه. (1389ش). سلسله پژوهش‌های فقهی حقوقی (جایگاه لوث در قسامه، وحدت قاتل و تعدد مقتول، بی‌هوش یا بی‌حس کردن محکوم‌علیه هنگام مجازات). تهران: جنگل.
  25. معاونت آموزش و تحقیقات قوه قضائیه. (1387ش). گنجینه استفتائات قضایی. قم.
  26. موسوی خمینی، سید روح‌الله. (بی‌تا). تحریر الوسیله. قم: دار العلم.
  27. میرمحمدصادقی، حسین. (1400ش). جرایم علیه تمامیت جسمانی اشخاص. تهران: میزان.
  28. نجفی، محمدحسن. (1404ق). جواهرالکلام فی شرح شرایع الإسلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.