تحلیل فقهی حقوقی ادله احکام شرط‌بندی در بازی‌های نوظهور فاقد ابزار قمار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکدۀ الهیات، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

چکیده

شرط‌بندی یا گروبندی عملی است که در مسابقه و بازی راه پیدا می‌کند و فقها دربارۀ ماهیت و احکام آن اختلاف نظر زیادی دارند. برخی هر نوع شرط‌بندی را قمار می‌دانند، چه با ابزار خاصِ قمار مانند نرد و شطرنج باشد و چه با سایر ابزارها. برخی دیگر قائل به تفاوت ماهوی این دو و اشتراک در فساد وضعی و حرمت تکلیفی هستند، و دستۀ سوم در حرمت تکلیفی آن نیز تشکیک کرده‌اند. مسئلۀ این پژوهش، تحلیل ادلۀ احکام تکلیفی و وضعی مسابقاتی است که در آن از ادوات قمار استفاده نشده، ولی شرط‌بندی در آن راه یافته؛ به ویژه با توجه به مصادیق نوظهور و اغراضی که این نوع مسابقات را شکل می‌دهند؛ مثل مسابقات اتومبیل‌رانی و مسابقات رزمی. این تحقیق با روشی توصیفی تحلیلی به بررسی نظرات و مستندات فقها، به ویژه در دو سدۀ اخیر، پرداخته و به این نتیجه رسیده است که به غیر از اختلاف در لغت و ادله، عوامل دیگری در ایجاد اختلاف و تردید در احکام دخالت دارند؛ از قبیل عدم تفکیک بین حکم تکلیفی و وضعی در متون فقهی پیشین، اعتقاد به تلازم بین این دو حکم در ادبیات فقهای غیرمعاصر، و طرح این مسئله در فقه با تعابیر و واژگان متنوع. افزون بر این، توسعه دایره مستثنیات نوظهور با توجه به ملاک احکام، تحلیل تغییر نگاه قانون‌گذار به این مقوله، و بیان مخصصات عقلی و لزوم لحاظ آن در شرط‌بندی از دیگر نوآوری‌های جستار حاضر می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Jurisprudential and Legal Analysis of the Evidence for the Rulings on Betting in Emerging Games Without Gambling Instruments

نویسنده [English]

  • M A
چکیده [English]

Betting or wagering is an act that occurs in competitions and games, and jurists (Arabic: فُقَهاء, romanized: fuqahāʾ, singular: faqīh, Arabic: فَقیه) have considerable disagreement regarding its nature and rulings. Some consider any type of betting to be gambling (Arabic: اَلْقِمار), whether it is with specific gambling tools such as backgammon and chess, or with other tools. Others believe in the substantive (essential) difference between the two and the commonality of positive corruption (void or invalid) and imperative prohibition, while the third group has also questioned its imperative prohibition. The issue of this research is to analyze the evidence of imperative and positive rulings (aḥkām, Arabic: أحْکام “rulings”, plural of ḥukm “حُکْم”) in competitions where gambling tools are not used but betting has been introduced. This is particularly relevant with regards to the emerging examples and purposes that shape this type of competition, such as car racing and martial arts. This research has investigated the opinions and documents (grounds) of jurists, especially in the last two centuries, with a descriptive-analytical method, and has concluded that apart from differences in words and evidences, other factors are involved in creating disagreements and doubts in rulings, such as the lack of distinction between imperative and positive rulings in previous jurisprudential texts, the belief in the correlation between these two rulings in the literature of non-contemporary jurisprudents, and raising this issue in jurisprudence with a variety of interpretations and vocabulary. In addition, the development of the circle of emerging exceptions according to the criterion of rulings, the analysis of the change in the legislator’s view of this category, and the expression of rational specificities and the necessity of considering them in the betting are other innovations of the present study.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Wagering
  • Betting and gaming (Arabic: مُرَاهَنَة)
  • Wager (Arabic: رِهَان)
  • Betting
  • Gambling (Arabic: اَلْقِمار)
  • Imperative ruling of betting
  • Positive ruling of betting
  1. قرآن کریم.
  2. اباذری فومشی، منصور. (1386ش). مجموعه محشی از قوانین و مقررات مجازات اسلامی. انتشارات خرسندی.
  3. حلبی، ابوالصلاح تقی بن نجم. (1387ش). الکافی فی الفقه. تهران: مدرسه عالی شهید مطهری.
  4. انصاری، مرتضی. (1410ق). المکاسب، (تحقیق محمد کلانتر). قم: دار الکتاب.
  5. بهجت، محمدتقی. (1386ش). استفتائات آیت‌الله بهجت. قم: دفتر حضرت آیت‌الله بهجت.
  6. جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1400ش). ترمینولوژی حقوق. تهران: انتشارات گنج دانش.
  7. حر عاملی، محمد بن حسن. (1416ق). تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، (تحقیق محمدرضا حسینی جلالی). قم: مؤسسه آل البیت‰ لإحیاء التراث.
  8. حلی، حسن بن یوسف. (1420ق). تحریر الأحکام الشرعیه علی مذهب الإمامیه. قم: مؤسسه امام صادق(ع).
  9. خمینی، سید روح‌الله. (1392ش). المکاسب المحرمه. تهران: مؤسسه چاپ و نشر آثار امام خمینی(ره).
  10. خمینی، سید روح‌الله. (1392ش). توضیح المسائل. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  11. خوانساری، سید احمد. (1355ش). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، (تصحیح علی‌اکبر غفاری). تهران: مکتبة الصدوق.
  12. خوئی، سید ابوالقاسم. (1377ش). مصباح الفقاهه. قم: داوری.
  13. روحانی، سید صادق. (1429ق). منهاج الفقاهه. قم: انوار الهدی.
  14. سبحانی، جعفر. (1382ش). المواهب فی تحریر أحکام المکاسب. قم: مؤسسة الإمام الصادق(ع).
  15. سبزواری، محمدباقر. (1381ش). کفایة الفقه، (تحقیق واعظ اراکی). قم: مؤسسه نشر اسلامی.
  16. صدر، محمد. (1430ق). ماوراء الفقه، (تحقیق هیئة التراث للشهید الصدر). بیروت: دار الأضواء.
  17. طوسی، محمد بن حسن. (1407ق). تهذیب الأحکام. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
  18. عاملی (حر عاملی)، محمد بن حسن. (1409ق). وسائل الشیعه. قم: مؤسسة آل البیت(ع).
  19. قانون مجازات اسلامی. مصوب 1392ش.
  20. کاشف‌الغطاء، مهدی. (1431ق). أحکام المتاجر المحرمه. نجف: مؤسسة کاشف الغطاء العامة.
  21. کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی، (تحقیق علی‌اکبر غفاری). تهران: دار الکتب الإسلامیه.
  22. گلدوزیان، ایرج. (1396ش). محشای قانون مجازات اسلامی، (چاپ هفتم). تهران: انتشارات مجد.
  23. مازندرانی، محمد‌صالح. (1342ش). شرح الکافی، (تصحیح علی‌اکبر غفاری). تهران: المکتبة الاسلامیه للنشر و التوزیع.
  24. محمودی، سید محسن. (1381ش). مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید. ورامین: انتشارات علمی فرهنگی صاحب‌الزمان.
  25. مکارم شیرازی، ناصر. (1427ق). استفتائات آیت‌الله مکارم شیرازی. قم: مدرسة الإمام علی بن ابی‌طالب.
  26. مکارم شیرازی، ناصر. (1421ق). أنوار الفقاهه. قم: مدرسة الإمام علی بن ابی‌طالب.
  27. منتظری، حسینعلی. (1384ش). استفتائات. تهران: نشر سایه.
  28. میرمحمدصادقی، حسین، و رحمتی، علی. (1395ش). ارتباط جرایم علیه اموال با مفاهیم حقوق مدنی. آموزه‌های حقوق کیفری، 13(11)، 3-26.
  29. نجفی، محمدحسن. (بی‌تا). جواهر الکلام، (تحقیق و تعلیق رضا استادی و دیگران). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.