قاعده‌مندی اضطرارگرایی در سیاست جنایی اجرایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه حقوق، دانشکدۀ انتظامی، دانشگاه علوم انتظامی، تهران، ایران.

چکیده

سیاست جنایی رویکردی است برای کنترل جرم و اتخاذ تاکتیک‌ها و راهبردهای مناسب تقنینی، قضایی و اجرایی توسط کنشگران سیاست جنایی. در شرایط خاص و اضطراری، لازم است که سیاست‌ها و تدابیر جنایی با سرعت و متناسب با شرایط حادث‌شده تغییر یابد؛ این تغییر ممکن است در اجرا با تدابیر قضایی و تقنینی در تزاحم باشد. لازمه این امر، انعطاف‌پذیری ضابطه‌مند سیاست جنایی در شرایط اضطراری است. این مقاله که از نظر هدف کاربردی و از لحاظ روش اجرا توصیفی-اسنادی است، به تبیین مبنایی و تطبیق مصداقی قاعده اضطرارگرایی در سیاست جنایی اجرایی پرداخته است. همچنین پس از تحلیل این قاعده از حیث فقهی، حقوقی و جرم‌شناختی، استفاده ضابطه‌مند از ظرفیت‌های آن را در راستای تزاحم‌زدایی معضلات مستحدثه در سیاست جنایی اجرایی بررسی می‌کند و امکان به‌گزینی تدابیر لازم برای کنشگران نظام عدالت کیفری، به‌ویژه کنشگران اجرایی در صحنه عملیاتی را فراهم می‌سازد. هرچند این قاعده در بسیاری از انصرافات از اطلاق اصول ابتدایی یا قوانین کیفری پذیرفته شده جریان دارد، اما اقتضای حاکم شدن شرایط استثنایی و خاص، مستلزم ضابطه‌مندی اتخاذ سیاست‌ها، راهبردها و تاکتیک‌های استثنایی، به‌ویژه در زمینه اجراست. این موضوع را می‌توان تحت عنوان سیاست جنایی افتراقی مطرح نمود و در مصادیقی مانند عدول از اصل «مشروعیت دلیل و طریق تحصیل آن» در فرآیند کشف، تحقیق و تعقیب، یا «تعلیق و تحدید حقوق شهروندی در اقدامات پیشگیرانه و بازدارنده قبل یا بعد از جرم» و «استفاده از زور توسط کنشگران اجرایی در اقدامات پیش و پسا‌جنایی» مشاهده کرد. باید تأکید کرد که اتخاذ این تدابیر به دلیل جلوگیری از آنارشیسم و تضییع حقوق افراد توسط حاکمیت، نیازمند ضابطه‌مندی بوده و باید منطبق با اصول کلی سیاست‌گذاری‌های تقنینی و مبتنی بر آموزه‌ها و سوابق دینی، از جمله «اصل کرامت، اصل تعادل و موازنه، اصل انطباق با قوانین و اهداف و مقاصد شریعت و توجیه‌پذیری منطقی، تحلیل حرام و تحریم حلال در شرایط اضطرار» باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Rule-Based Necessity Policies in Criminal Justice Implementation

نویسنده [English]

  • Mohammad Mirzaei
Amin university
چکیده [English]

Criminal policy is the approach of crime control and the adoption of appropriate legislative, judicial, and executive tactics and strategies by criminal policy actors. Sometimes, it is necessary to rapidly adjust criminal policy measures in response to specific circumstances as they arise. However, these changes may conflict with existing judicial and legislative measures during implementation. This requires the regulatory flexibility of criminal policy in emergency situations (Arabic: إضْطِرار, romanized: ʾiḍṭirār). This article, which is descriptive and documentary in terms of its applied purpose and method of implementation, explains the foundation and application of the rule in executive criminal policy. After analyzing the rule of urgency from jurisprudential, legal, and criminological perspectives, it discusses the systematic use of its capacities to address the new challenges (disturbances) in executive criminal policy. It also evaluates the selection of necessary measures for actors in the criminal justice system, especially the executive actors, in the operational arena. Although this rule applies to most deviations (Arabic: Inṣirāfāt) from the absoluteness of foundational principles or accepted criminal laws, the necessity for exceptional and special circumstances requires the regulation of exceptional policies, strategies, and tactics, particularly in the field of implementation. This can be interpreted as differential criminal policy, which manifests in various forms, such as deviation from the principle of “legitimacy of the evidence and method of obtaining it” in the processes of detection, investigation, and prosecution, or the “suspension or limitation of civil rights in preventive measures before or after a crime,” or the “use of force by executive actors in pre- and post-criminal actions,” among others. It should be emphasized that the adoption of these measures to prevent anarchism and the violation of individual rights by the government requires regulation and must adhere to the general principles of legislative policies and be based on religious teachings and considerations, such as “the principle of dignity, the principle of equivalence and balance, the principle of compliance with the laws, goals, and objectives of the Sharia, logical justification, permitting ḥarām in ʾiḍṭirār (necessity) situations, and permitting ḥalāl.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Executive criminal policy
  • ʾIḍṭirār-Orientation
  • Regularity
  • Differential criminal policy
  • Executive actors

مراجع

  1. ابراهیمی، شهرام. (1393ش). دام‌گستری: ممنوعیت مطلق یا قانونمندسازی آن. مطالعات حقوقی معاصر، 5(8)، 1-29.
  2. آقابابایی، حسین. (1400ش). مطالعه تطبیقی حقوق وضعیت اضطراری با نگاهی به مدیریت بیماری کرونا، از مبانی قانونی تا تجویز مداخله کیفری. مجله حقوقی دادگستری، 85(116)، 1-31.

https://doi.org/10.22106/jlj.2021.524858.3984

  1. پشمی، بهرام. (1400ش). تعلیق تعهدات حقوق بشری دولت‌ها در وضعیت‌های اضطراری عمومی، بحران کووید-19. فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، 22(67)، 111-140.

https://doi.org/10.22054/qjpl.2020.52493.2414

  1. دلماس مارتی، میری. (1395ش). نظام‌های بزرگ سیاست جنایی. تهران: نشر میزان.
  2. صادقی، محمدهادی. (1393ش). جرایم علیه اشخاص. تهران: نشر میزان.
  3. فرانکلا، ویلیام کی. (1393ش). فلسفه اخلاق، (ترجمۀ هادی صادقی). قم: انتشارات طه.
  4. قربان‌نیا، ناصر. (1386ش). تعلیق اجرای حقوق بشر در شرایط اضطراری. فصلنامه فقه و حقوق، 3(12)، 37-62.
  5. گسن، ریمون. (1371ش). بحران سیاست جنایی کشورهای غربی، (ترجمۀ علی‌حسین نجفی ابرندآبادی). مجله تحقیقات حقوقی، 1(10).
  6. ریمون، گسن. (1392ش). تحولات سیاست جنایی دموکراسی‌های غربی: مطالعه سیاست جنایی فرانسه، (ترجمۀ شهرام ابراهیمی)، در: تازه‌های علوم جنایی (مجموعه مقالات، زیر نظر علی‌حسین نجفی ابرندآبادی). تهران: نشر میزان.
  7. لازرژ، کریستین. (1401ش). درآمدی به سیاست جنایی، تهران: نشر میزان.
  8. لواسور، ژرژ. (1372ش). سیاست جنایی، (ترجمۀ علی‌حسین نجفی ابرندآبادی). مجله تحقیقات حقوقی، ش12.
  9. میرخلیلی، سید محمود، و حسنی، محمد (1397ش). سیاست جنایی افتراقی در سنت علوی با تأکید بر عهدنامه مالک. حقوق اسلامی، 15(58)، 145-173.
  10. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین. (1401ش). درباره رابطه همسازی سیاست جنایی با کارآمدی سیاست‌های جنایی، (دیباچه در: درآمدی بر سیاست جنایی، ترجمۀ علی‌حسین نجفی ابرندآبادی). تهران: نشر میزان.
  11. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین. (1401ش). درباره سیاست جنایی افتراقی، (دیباچه در: درآمدی بر سیاست جنایی، ترجمۀ علی‌حسین نجفی ابرندآبادی). تهران: نشر میزان.
  12. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین. (1391ش). از حق بر امنیت تا حق بر تأمین، (دیباچه در: مدیریت انسان‌مدار ریسک جرم، به کوشش سودابه رضوانی). تهران: نشر میزان.
  13. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین. (1396ش). گفتمان سیاست جنایی قانون‌گذار در ق.ا.د.ک مصوب 1392، (در حج اندیشه: هم‌افزایی فقه و حقوق در تحقق عدالت و تعالی انسانی، نوشتۀ نعمت‌الله الفت، در: مجموعه مقالات یادنامه شهید ناصر قربان‌نیا). قم: انتشارات دانشگاه مفید.
  14. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین. (1386ش). به دنبال عدالت کیفری کرامت‌مدار، (در گفتگو با اداره کل اجتماعی و فرهنگی قوه قضائیه، ویژه‌نامه قوه قضائیه و حقوق شهروندی). دسترس‌پذیر در:

lawtest.ir.

  1. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین. (1392ش). از جرم‌شناسی انتقادی تا جرم‌شناسی امنیتی، (تقریرات درس جرم‌شناسی دکتری حقوق کیفری و جرم‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی).
  2. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین. (1398ش). سیاست جنایی، (در دانشنامه علوم جنایی اقتصادی، به کوشش امیرحسن نیازپور). تهران: میزان.
  3. Ackerman, B. (2004), ‘The Emergency Constitution’ In Yale Law Journal, Vol. 113, pp. 1029, 1043
  4. Agamben, G. (2015), The State of Exception, Chicago: Chicago University Press, pp. 37-40
  5. Casey,M. Connolly,S(2019). Police use of force under international law. Thirth published. Cambridge University Press
  6. Cole, George F. & Christopher E. Smith,(1998) The American System of criminal justice. Wadsworth Publishing Company, 8th ed,p: 117
  7. Dershowitz, A. (2002), Shouting Fire: Civil Liberties in a Turbulent Age. New York: Little, Brown, p. 477.
  8. Dershowitz, A. (2004), ‘Tortured Reasoning’ In Torture: A Collection. (ed.) S Levinson, Oxford: Oxford University Press, p. 14-36.
  9. Eugener, R.Milhizer .(2014). Justification and Excuse. St. John’s Law Review, Vol. 78.
  10. Forst ,Brian;(1999), The Privatization of Policing: Two Views. Georgetown University Press, vol 1, p.415
  11. Freeman, M. (2002), Human Rights: An Interdisciplinary Approach. Cambridge: Polity Press, chap 3.p:65
  12. Garland, D. (2001), The Culture of Control. Oxford: Oxford University Press, p. 33,
  13. Goldstone, R. (2005), ‘The Tension between Combating Terrorism and Protecting Civil Liberties, Vol .1. Cambridge University Press, p. 249.
  14. Gross, O. (2003), ‘Chaos and Rules: Should Responses to Violent Crises Always be Constitutional?’ In Yale Law Journal, Vol. 112, p. 1011
  15. Heyman ,Philips .B. (2003), Terrorism, Freedom and Security: winning Without War. Cambridge, Mass: MIT press, p. 21.
  16. Lazarus, L. and Goold, B. J. (2007), ‘Security and Human Rights: The Search for a Language of Reconciliation’, In Security and Human Rights, (ed.) Liora Lazarus and Benjamin J. Goold, Oxford: Oxford University Press, pp. 1-24.
  17. Levin, Benjamin, Criminal Law Exceptionalism (May 6, 2022). Virginia Law Review, Forthcoming, U of Colorado Law Legal Studies Research Paper No. 22-14, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=4098101 or

      http://doi.org/10.2139/ssrn.4098101

  1. Locke, J. (1988), Two Treaties of Government, (ed.) Peter Laslett, Cambridge: Cambridge University Press, p. 477
  2. Adina, Ponta, (2020). Human Rights Law in the Time of the Coronavirus. available at: https://www.asil.org/insights/volume/24/issue/5/human-rights-law-time-coronavirus
  3. Shue, H. (1978), ‘Torture’ In Philosophy and Public Affairs. Vol. 7, p. 141.
  4. Simon, J. (2001), ‘Entitlement to Cruelty: Neo-liberalism and the Punitive Mentality in the United States’ In Crime, Risk, and Justice: The Politics of Crime Control in Liberal Democracies, (eds.) K Stenson and R Sullivan, Portland: Willan Publishing, pp. 125–43
  5. Smith, J.C . Brian, H. (1988). criminal law. Sixth Edition. London: Butterworth & co.
  6. Waldron, J. (2013), ‘Security and Liberty: the Image of Balance’, In Journal of Political Philosophy, Vol. 11, No. 2,.p:206
  7. Weisburd, David, Jerome McElroy, and Patricia Hardyman (2018). Challenges to supervision in community policing: Observations on a pilot project, American Journal of Police, 7 (2): 29-50.

 

آموزه های حقوق کیفری
دوره 20، شماره 26
آذر 1402
صفحه 153-184

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار