الزامات مشارکت مؤثر کودکان و نوجوانان در جلسۀ دادرسی؛ مطالعۀ تطبیقی در موازین بین‌المللی و نظام کیفری ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد، حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد چالوس، مازندران.

2 استاد، گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

3 دانشیار، گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

از آنجا که حقّ دادرسی منصفانه به‌عنوان رکن اصلی نظام عدالت کیفری در یک جامعه دموکراتیک محسوب می‌گردد، کودکان و نوجوانان متهم به نقض قوانین کیفری نیز از این حق برخوردارند. این افراد نه‌تنها باید همانند بزرگسالان در طول دادرسی از ضمانت‌های مرتبط با دادرسی منصفانه بهره‌مند شوند، بلکه به دلیل آسیب‌پذیری بیشتر، ممکن است نیاز به حمایت‌های اضافی داشته باشند. یکی از موضوعات مهم در نظام عدالت کیفری کودکان و نوجوانان که حقوق ویژه‌ای را برای این گروه ایجاد کرده است، حق «مشارکت مؤثر در جلسه دادرسی» است. این حق، از یک سو مفهومی کاربردی و فایده‌گرا دارد و به‌عنوان ابزاری برای اطمینان از درک ماهیت فرایند دادرسی توسط کودک یا نوجوان و اجرای حق دفاع او شناخته می‌شود و از سوی دیگر، دارای مفهومی ترکیبی و چندوجهی است که با مجموعه‌ای از الزامات احاطه شده است. تنها با تحقق این الزامات است که مشارکت مؤثر ممکن خواهد بود. این مقاله، به روش توصیفی-تحلیلی، جایگاه این موضوع را به‌صورت تطبیقی در موازین بین‌المللی و نظام دادرسی کیفری ایران بررسی می‌کند. یافته‌ها و نتایج پژوهش نشان می‌دهد که الزامات این موضوع تا حد زیادی در این دو نظام هماهنگ و منطبق است. با این حال، برای تحقق کامل آن در نظام تقنینی و قضایی ایران، از یک سو قانون‌گذار باید به برخی الزامات مغفول مانده (از جمله شفاهی و ترافعی بودن دادرسی و انتشار عمومی آرای صادره) تصریح نماید و از سوی دیگر، چالش‌های اجرایی و عملی موجود در رویه دادگاه‌های اطفال و نوجوانان باید برطرف شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Requirements for the Effective Participation of Children and Adolescents in Court Hearings: A Comparative Study of International Standards and the Penal System of Iran

نویسندگان [English]

  • Morteza Rasteh 1
  • Hassan ali Moazen zadegan 2
  • Rajab Goldust Joybari 3
1 Graduate of Master of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law and Political Science, Chalus Branch, Islamic Azad University, Chalus, Iran
2 Professor, Department of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law and Political Science, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran
3 Associate Professor, Department of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Since the right to a fair trial is considered a fundamental component of the criminal justice system in a democratic society, children and adolescents accused of violating criminal laws also possess this right. They should benefit from the same guarantees related to fair trial as adults throughout the proceedings. However, they may require additional support due to their vulnerability. Accordingly, the right to “effective participation in the hearing” is one of the issues that is of great importance in the criminal justice system of children and adolescents and has created the special rights of this group. This right, on one hand, has a practical and utilitarian concept, where it serves as a tool to ensure that the child or adolescent understands the nature of the trial process and can exercise their right to defense. On the other hand, it has a composite and multifaceted concept, surrounded by a significant list of requirements, and only with the formalization of these requirements can effective participation be achieved. In this regard, this article employs a descriptive-analytical method to elucidate the position of the subject in a comparative manner within international standards and the criminal justice system of Iran. The findings and results of the present research indicate that the requirements of this subject are largely congruent and aligned within these two systems. However, the complete realization of these requirements in the legislative and judicial systems of Iran necessitates that, on one hand, the legislator specifies certain obligations that have thus far been overlooked (including the oral and adversarial or contentious nature of proceedings and the public disclosure of issued verdicts) and, on the other hand, the existing practical and operational challenges within the court practices for children and adolescents in this regard need to be addressed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fair procedure
  • Effective participation
  • Children and adolescents
  • International standards
  • Criminal justice system of Iran

مراجع

  1. الهام، غلامحسین و منوچهری، مریم. (1393 ش). تخصصی شدن رسیدگی در دادگاه‌های اطفال در ایران و ایتالیا. دوفصلنامهٔ مطالعات حقوق کیفری و جرم‌شناسی، 1(1)، 37-57.

https://doi.org/10.22059/jqclcs.2014.54921

  1. انصاری، باقر. (1390 ش). مطالعهٔ تطبیقی حق دسترسی رسانه‌ها به دادرسی‌ها و اطلاعات قضایی، فصلنامهٔ پژوهش حقوق عمومی، 13(35)، 269-308.
  2. جهانی‌پور، محمدعلی. (1400 ش) . دادرسی کیفری اختصاصی (اطفال و نوجوانان بزهکار). تهران: شهر دانش.
  3. حسینی، سید محمد، و مصطفی‌پور، مسعود. (1396ش). جرم‌شناسی عصب؛ رویکردی نوین در تحلیل جرائم خشونت‌آمیز اطفال و نوجوانان (با تأکید بر منحنی سن-جرم). فصلنامهٔ پژوهش حقوق کیفری، 5(19)، 127-196.

https://doi.org/10.22054/jclr.2017.13107.1229

  1. خالقی، علی. (1402 ش). آیین دادرسی کیفری، جلد 2، تهران: شهر دانش.
  2. خالقی، علی. (بهار 1388 ش). تأملی بر انتشار چهرهٔ متهم در روزنامه‌ها. فصلنامهٔ پژوهش‌های حقوقی، 8(15)، 13-26.
  3. خالقی، علی. (1400 ش). نکته‌ها در قانون آیین دادرسی کیفری. تهران: شهر دانش.
  4. رابرتس، جولین. (1400 ش). درآمدی بر عدالت کیفری، ترجمهٔ مجید قورچی‌بیگی، تهران: سمت.
  5. رجبی‌پور، محمود. (1391 ش). پژوهشی در مبانی پیشگیری اجتماعی رشدمدار از بزهکاری اطفال و نوجوانان، چاپ دوم، تهران، میزان.
  6. رستمی، هادی. (1402 ش). آیین دادرسی کیفری، چاپ سوم، تهران، میزان.
  7. زراعت، عباس و احمدی، انور. (1393ش). مبانی و آثار اصل حضوری بودن فرایند دادرسی کیفری. دوفصلنامهٔ پژوهشنامه حقوق کیفری، 5(2)، 111-137.
  8. زراعت، عباس و اشرافی، محمود. (1397ش). اصل ترافعی بودن محاکمات کیفری در حقوق ایران. مجلهٔ حقوقی دادگستری، 82(101)، 11-35.

https://doi.org/10.22106/jlj.2018.31407

  1. شاملو، باقر و حسینی، انسیه. (1399 ش). حق بر سلامت روان کودکان و نوجوانان بزهکار در پرتو عدالت کیفری افتراقی. فصلنامهٔ تحقیقات حقوقی، 23(92)، 71-96.

https://doi.org/10.22034/jlr.2020.185035.1629

  1. طهماسبی، جواد. (1402 ش). آیین دادرسی کیفری، جلد 3، چاپ سوم، تهران: میزان.
  2. غلامی، حسین. (1392 ش). الگوها یا گونه‌های عدالت کیفری اطفال. دوفصلنامهٔ آموزه‌های حقوق کیفری، 10(6)، 89-106.
  3. فرجیها، محمد و مقدسی، محمدباقر. (1389 ش). رویکرد عوام‌گرایی کیفری به عدالت کیفری نوجوانان و جوانان؛ مطالعهٔ تطبیقی. دوفصلنامهٔ آموزه‌های حقوق کیفری، 7(14)، 3-28.
  4. فارینگتون، دیوید، و براندون ولش. (1400 ش). پیشگیری از بزهکاری کودکان و نوجوانان (پیشگیری رشدمدار) ، ترجمهٔ سیّد علی حیدری. تهران: میزان.
  5. فضائلی، مصطفی. (1397 ش). دادرسی عادلانه؛ محاکمات کیفری بین‌المللی، چاپ چهارم، تهران: شهر دانش.
  6. معظمی، شهلا. (1401 ش). دادرسی ویژهٔ کودکان و نوجوانان. تهران: دادگستر.
  7. مؤذن‌زادگان، حسنعلی. (1402 ش). دادرسی کیفری ویژهٔ کودکان و نوجوانان. تهران: سمت.
  8. مؤذن‌زادگان، حسنعلی. (1396 ش). کودکان و نوجوانان معارض با قانون و واکنش‌های اجتماعی، در: علوم جنایی (مجموعه مقالات در تجلیل از استاد آشوری). تهران: سمت.
  9. مهرا، نسرین. (1399 ش). افتراقی‌سازی تشریفات دادرسیِ کودکان و نوجوانان در ایران. فصلنامهٔ مطالعات بین‌المللی پلیس، 11(41)، 54-75.

https://doi.org/10.22034/interpol.2020.94329

  1. مهرا، نسرین. (1398 ش). افتراقی‌سازی نهادها و کنشگران دادرسی ویژهٔ کودکان و نوجوانان. فصلنامهٔ مطالعات بین‌المللی پلیس، 10(40)، 42-66.
  2. مهرا، نسرین و قلی‌پور، غلامرضا. ( 1400 ش). اساسی‌سازی نسبیِ دادرسی منصفانه در قانون اساسی مشروطه. فصلنامهٔ پژوهش حقوق کیفری، 9(34)، 63-97.

https://doi.org/10.22054/jclr.2018.32283.1683

  1. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین. (1391 ش). دربارهٔ سن و علوم جنایی، (دیباچه در: رجبی‌پور، محمود، پژوهشی در مبانی پیشگیری اجتماعی رشدمدار از بزهکاری اطفال و نوجوانان). تهران: میزان.
  2. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین. (1401 ش). «درآمدی بر سیاست کیفری عوام‌گرا» و «دربارهٔ سیاست جنایی افتراقی»، دیباچهٔ ویراست سوم و ویراست چهارم در: لازرژ، کریستن، درآمدی بر سیاست جنایی، ترجمهٔ علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، چاپ دهم، تهران، میزان.
  3. نیازپور، امیرحسن. (1401 ش). حقوق کیفری کودکان و نوجوانان (فرایند پاسخ‌دهی به بزه‌کاری کودکان و نوجوانان) ، چاپ سوم، تهران، میزان.
  4. Bosland, Jason, and Jonathan Gill, “The Principle of Open Justice and the Judicial Duty to Give Public Resons”, Melbourne University law Review, Vol.38, No.2, 2014.
  5. Clooney, Amal, and Philippa Webb, The Right to a Fair Trial under Article 14 of the ICCPR, Oxford, Oxford University Press, 2022.
  6. Committee of Ministers of the Council of Europe, Guidelines of the Committee of Ministers of the Council of Europe on child-friendly justice, Strasbourg, Council of Europe Publishing, 2010.
  7. Engstrom, Par, The Inter-American Human Rights System: Impact Beyond Compliance, London, Palgrave Macmillan, 2019.
  8. Radić, Ivana, “Importance of the Protection of Privacy of Juvenile Suspects or Accused Persons in Criminal Proceedings in the Context of the EU Law”, EU and Comparative Law Issues and Challenges Series (ECLIC), Vol.4, No.1, 2020.
  9. Rap, Stephanie, The Participation of Juvenile Defendants in the Youth Court: A Comparative Study of Juvenile Justice Procedures in Europe, Leiden, Pallas Publications, 2019.
  10. Vandenhole, Wouter, and Others, Children’s Rights: A Commentary on the Convention on the Rights of the Child and its Protocols (Elgar Commentaries in Human Rights series), Camberley, Edward Elgar Publishing, 2021.
  11. Van Dijk, Pieter, and Others, Theory and Practice of European Convention on Human Rights, Cambridge, Intersentia, 2018.

Documents & Cases:

  1. American Convention on Human Rights (Pact of San Jose), 1969.
  2. Convention on the Rights of the Child (General Assembly resolution 44/25), 1989.
  3. CRC, General Comment No.24: Children’s Rights in the Child Justice System, 2019.
  4. CRC, General Comment No.14: The Right of the Child to have his or her Best Interests Taken as a Primary Consideration, 2013.
  5. CRC, General Comment No.12: The Right of the Child to be Heard, 2009.
  6. Directive (EU) 2016/800 The European Parliament and the Council of the European Union, on Procedural Safeguards for Children who are Suspects or Accused Persons in Criminal Proceedings, 2016.
  7. ECtHR, Case of Güveç v. Turkey (Applcation No.70337/01), 2009.
  8. ECtHR, Case of Korchagin v. Russia (Application No. 12307/16), 2018.
  9. ECtHR, Case of Rostomashvili v. Georgia (Application No.13185/07), 2018.
  10. ECtHR, Case of S.C. v. The United Kingdom (Application No.60958/00), 2004.
  11. ECtHR, Case of Stanford v. The United Kingdom (Application No. 16757/90), 1994.
  12. ECtHR, Case of Transkop Ad Bitola v. North Macedonia (Application No. 48057/12), 2021.
  13. ECtHR, Case of T v. United Kingdom (Application No.24724/94), 1999.
  14. ECtHR, Case of V v. The United Kingdom (Application No.24888/94), 1999.
  15. European Convention on Human Rights (The Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms), 1950.
  16. Guidelines of the Committee of Ministers of the Council of Europe on Child-friendly Justice, 2010.
  17. HRC, Case of Karttunen v. Finland (Communication No.387/1989), 1992.
  18. HRC, Case of Orejuela v. Colombia (Communication No.848/1999), 2002.
  19. HRC, Case of Robinson v. Jamaica (Communication No.223/1987), 1989.
  20. IACtHR, Advisory Opinion OC‐17/2002, Juridical Condition and Human Rights of the Child, 2002.
  21. IACtHR, Case of Arguelles et al v. Argentina (Series C, No.12.167), 2011.
  22. IACtHR, Case of Asto and Rojas v. Peru (Series C, No.137), 2005.
  23. IACtHR, Case of Bulacio v. Argentina (Series C, No.100), 2003.
  24. IACtHR, Case of Ramirez v. Guatemala (series C, No.126), 2005.
  25. IACtHR, Report on Juvenile justice and human rights in the Americas (OEA/Ser. L/V/II. Doc.78), 2011.
  26. IACtHR, Report on the Situation of Human Rights of a Segment of the Nicaraguan Population of Miskito Origin (OEA/Ser. L/V/II.62, Doc.10, rev.3), 1983.
  27. International Covenant on Civil and Political Rights (General Assembly resolution 2200A XXI), 1966.
  28. UN Guidelines for the Prevention of Juvenile Delinquency [The Riyadh Guidelines] (General Assembly resolution 45/112), 1990.
  29. UN Rules for the Protection of Juveniles Deprived of their Liberty (General Assembly Resolution 45/113), 1990.
  30. UN Standard Minimum Rules for the Administration of Juvenile Justice [Beijing Rules] (General Assembly Resolution 40/33), 1985.

 

آموزه های حقوق کیفری
دوره 20، شماره 26
آذر 1402
صفحه 289-332

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار