تأملی بر ضرورت و استمرار شکایت در جرائم منافی عفت(موضوع مادۀ 102 قانون آیین دادرسی کیفری)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

طلبۀ سطح 4 حوزۀ علمیۀ قم، قم، ایران.

چکیده

مادۀ 102 قانون آیین دادرسی کیفری، تحقیق و تجسس در جرائم منافی عفت را ممنوع می‌داند، مگر به شرط وجود شاکی خصوصی در این جرائم. اما سؤال این است که مبنای این جواز چیست و اشتراط وجود شکایت، به‌صورت شرط ابتدایی است یا شرط استمراری؟ به عبارت دیگر، در پرونده‌های متعددی در ابتدای امر، شکایت وجود دارد، اما در اثنای تحقیقات، به دلایل مختلفی، شکایت منتفی می‌شود ولی تکلیف مقام قضایی روشن نیست که باید تحقیقات را متوقف کند یا می‌تواند به تحقیق ادامه دهد، زیرا قانون ابهام دارد. با توجه به این‌که این امر از یک طرف، به تکلیف مقام قضایی مربوط می‌شود و از طرف دیگر، به حکم شرعی تجسس و ورود به حریم خصوصی دیگران، رفع این ابهام ضروری است. شایان ذکر است که پژوهشی برای پاسخ به این سؤال انجام نشده است. این مقاله به روش توصیفی – تحلیلی، ابتدا به مبانی فقهی جواز تجسس به درخواست شاکی و تأملات آن می‌پردازد و سپس با استناد به ادلۀ معتبر اصولی و حقوقی، بیان می‌کند که شرط وجود شاکی در مادۀ 102، به‌صورت شرط استمراری است، در نتیجه، مقام قضایی با منتفی شدن شکایت در حین تحقیقات و قبل از اثبات جرم، باید تحقیقات را متوقف کند. همچنین ادله‌ای که برای جواز ادامۀ تحقیقات مورد استناد قرار می‌گیرد، بررسی می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Reflection on the Necessity and Continuity of Complaints in Crimes Against Chastity (Subject of Article 102 of the Code of Criminal Procedure)

نویسنده [English]

  • hamed parsa
corresponding author, level 4 Seminary Student at Ḥawza ʿIlmīyya of Qom, Qom, Iran
چکیده [English]

Article 102 of the Criminal Procedure Code of Iran prohibits investigation and inquiry into crimes against chastity unless there is a private complainant in these cases. However, the question is what the basis for this permission is, and whether the requirement of a complaint is an initial condition or a continuous one? In other words, in numerous cases, a complaint exists at the outset, but during the investigation, for various reasons, the complaint is withdrawn. Yet, the obligation of the judicial authority remains unclear—whether they should halt the investigation or continue it—due to ambiguity in the law. Given that this matter pertains, on one hand, to the obligation of the judicial authority and, on the other hand, to the religious ruling on investigation and intrusion into the privacy of others, resolving this ambiguity is essential. "It is worth noting that no research has been conducted to address this question. This paper, using a descriptive-analytical method, first examines the Islamic jurisprudential foundations of the permissibility of investigation at the request of the complainant and its considerations. And subsequently, relying on credible Islamic jurisprudential and legal evidence, it demonstrates that the condition of having a complainant in Article 102 is a continuing condition. Consequently, if the complaint is withdrawn during the investigation and before the crime is proven, the judicial authority must cease the proceedings. Additionally, the arguments (evidences) cited to justify the continuation of the investigations are reviewed and critiqued.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Complaint in crimes against chastity
  • investigation upon withdrawal of complaint under Article 102
  • continuity of complaint in Article 102
  • the position of the complainant in Article 102
  • the requirement of the complainant’s presence in Article 102
  1. آخوند خراسانى، محمدکاظم بن حسین. (1409ق). کفایة الأصول. قم: آل البیت(ع).
  2. ابن‌ادریس حلى، محمد. (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  3. اردبیلى، سید عبدالکریم موسوى. (1427ق). فقه الحدود والتعزیرات. قم: مؤسسة النشر لجامعة المفید(ره).
  4. اردبیلى، سید عبدالکریم موسوى. (1423ق)، فقه القضاء. قم: بی‌نا.
  5. اردبیلی، محمدعلی. (1401ش). حقوق جزای عمومی. تهران: نشر میزان.
  6. آقایی، مهدی. (1402ش). رسیدگی به جرائم منافی عفت. تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوۀ قضائیه.
  7. انصارى، مرتضى. (1416ق). فرائد الأصول. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
  8. بنی‌اسدی، عبدالکریم؛ انصاری، ولی‌الله. (1401ش). بزه‌دیدگان شاکی در جرائم منافی عفت. آموزه‌های حقوق کیفری، 19(23)، 55-88. https://doi.org/10.30513/cld.2023.3805.1604
  9. پارسا، حامد. (1400ش). حق تحقیق نیروی انتظامی در اعمال منافی عفت از دیدگاه فقه امامیه. تهران: پژوهشگاه قوۀ قضائیه.
  10. پارسا، حامد. (1395ش). حق تحقیق نیروی انتظامی در اعمال منافی عفت از منظر فقه امامیه. رسائل، 3(7)، 11-33.
  11. خالقی، علی. (1402ش). نکته‌ها در قانون آئین دادرسی کیفری. تهران: شهر دانش.
  12. خرازی، سید محسن. (1380ش). کاوشی در حکم فقهی تجسس. فقه اهل بیت(ع)، 7(26)، 142-52.
  13. خویى، سید ابوالقاسم. (1422ق). مبانی تکملة المنهاج. قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی(ره).
  14. سامانۀ ملی آرای قضایی. https://ara.jri.ac.ir/
  15. سبحانى، جعفر. (1424ق). إرشاد العقول إلى مباحث الأصول. قم: مؤسسۀ امام صادق(ع).
  16. شاهرودی، سید محمود. (1375). علم قاضی. فقه اهل بیت(ع)، 2(8)، 15-35.
  17. شاهرودی، سید محمود. (1376). علم قاضی (2). فقه اهل بیت(ع)، 3(9)، 55-111.
  18. شعیب، محمدمهدی. (1395ش). تحلیل فقهی مادۀ 102 آیین دادرسی کیفری با تأکید بر مفهوم و مصادیق شاکی خصوصی. رسائل، 3(8)، 67-88.
  19. شهید ثانى، زین‌الدین بن على عاملی. (1413ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
  20. عابدی، احمدرضا. (1403ش). آیین دادرسی کیفری. تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوۀ قضائیه.
  21. علامه حلى، حسن بن یوسف. (1420ق). تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة. قم: مؤسسۀ امام صادق(ع).
  22. فخرالمحققین، محمد بن حسن حلی. (1387ق). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد. قم: اسماعیلیان.
  23. کلینى، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  24. گلپایگانى، سید محمدرضا. (1412ق). الدر المنضود فی أحکام الحدود. قم: دار القرآن الکریم.
  25. لنکرانى، محمد فاضل. (1381ش). اصول فقه شیعه. قم: مرکز فقهی ائمۀ اطهار(ع).
  26. لنکرانى، محمد فاضل. (1420ق). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة - القضاء والشهادات. قم: مرکز فقهى ائمۀ اطهار(ع).
  27. لنکرانى، محمد فاضل. (1422ق). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة – الحدود. قم: مرکز فقهى ائمۀ اطهار(ع).
  28. محقق حلی، جعفر بن حسن حلی. (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال والحرام. قم: اسماعیلیان.
  29. مکارم شیرازى، ناصر. (1427ق). استفتاءات جدید. قم: انتشارات مدرسۀ امام على بن ابى‌طالب(ع).
  30. نائینى، محمدحسین. (1352ش). أجود التقریرات. قم: مطبعة العرفان.
  31. نجفى، محمدحسن. (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.