سیاست جنایی تقنینی و قضایی ایران پیرامون نهادهای ارفاقی در جرائم غیرخشونت‌آمیز علیه امنیت دولت

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.

2 دانشیار، گروه حقوق، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.

چکیده

تأثیرپذیری قوانین کیفری از آموزه‌های علوم جنایی موجب پذیرش نهادهای معاف‌کننده و یا تخفیف‌دهندۀ مجازات در راستای اهداف فایده‌گرایانه و اصل فردی‌سازی مجازات‌ها گردیده است. قوانین کیفری ایران نیز همسو با تحولات علوم جنایی از نهادهای ارفاقی متعددی  در جرائم غیرامنیتی استقبال نموده، به‌نحوی که پذیرش تقنینی چنین نهادهایی در رویۀ قضایی نیز بازتاب درخور توجهی داشته است. سؤال اصلی مقالۀ حاضر آن است که آیا نهادهای ارفاقی در جرائم غیرخشونت‌آمیز علیه امنیت دولت نیز مورد توجه واقع گردیده‌اند؟ این مقاله با بررسی قوانین و رویۀ قضایی موجود، نتیجه گرفته است که در این جرائم، به دلیل غلبۀ سیاست امنیت‌گرا، این نهادها از هر دو منظرِ یادشده و به‌ویژه در آرای دادگاه‌ها به‌نحو بایسته‌ای مورد عنایت قرار نگرفته‌اند. این بی‌توجهی در خصوص نهادهای ارفاقی نوظهور، در مقایسه با مصادیق کلاسیک آن بسیار مشهود است. در مقالۀ حاضر، نهادهای فوق در جرائم غیرخشونت‌آمیز از دیدگاه سیاست جنایی تقنینی و قضایی بررسی شده و میزان همسویی این دو در استفاده از این نهادها مورد تحلیل قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Legislative and Judicial Criminal Policy of Iran Regarding Clemency Mechanisms in Non-Violent Crimes against State Security

نویسندگان [English]

  • Iman Shirzad pargoo 1
  • Hossein Aghababaei 2
1 PhD Student in Criminal Law and Criminology, University of Guilan, Rasht, Iran
2 Associate Professor, Department of Law, Faculty of Literature and Humanities, University of Guilan, Rasht, Iran
چکیده [English]

The influence of teachings of criminal sciences on penal codes has led to the acceptance of mechanisms that exempt or mitigate punishment, aligning with utilitarian objectives and the principle of individualization of punishments. Iran’s criminal laws in alignment with developments in criminal sciences, have embraced numerous clemency mechanisms for non-security offenses so that the legislative adoption of such mechanisms had a considerable impact on judicial procedure. The core question of the present note is if the leniency mechanisms have also been considered in non-violent offences against the state security. This paper, by examining existing laws and judicial procedure, concludes that in such crimes, due to the dominance of security-oriented policies, such mechanisms have not been adequately considered from both aforementioned perspectives, adequately in court rulings. This neglect of attention toward emerging clemency mechanisms in comparison to its classic counterparts is particularly evident. In the present paper, the aforementioned mechanisms in non-violent crimes are examined from the perspective of legislative and judicial criminal policy, and the degree of alignment between the two in utilizing these mechanisms has been analyzed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • clemency / leniency mechanisms
  • non-violent crimes
  • legislative criminal policy
  • judicial criminal policy

مراجع

  1. آقابابایی، حسین. ( 1389ش). قلمرو امنیت در حقوق کیفری. چاپ اول، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
  2. آقایی‌نیا، حسین؛ رستمی، هادی. (1401ش). جرائم علیه مصالح عمومی کشور. تهران: میزان.
  3. اردبیلی، محمدعلی. (1401ش). حقوق جزای عمومی، (ج3)، تهران: میزان.
  4. برهانی، محسن؛ لطفعلی‌زاده، الهه. (1401ش). قلمرو زمانی توبه در تعزیرات، با تأکید بر رأی وحدت رویۀ شمارۀ 813 هیئت عمومی دیوان‌عالی کشور. مجلۀ حقوقی دادگستری، 86(118)، 1-19. https://doi.org/10.22106/jlj.2021.533785.4273
  5. بولک، برنار. (1401ش). کیفرشناسی، (ترجمۀ علی‌حسین نجفی ابرندآبادی). تهران: مجد.
  6. بهره‌مند، حمید؛ احمدزاده، رسول؛ رستمی، سینا. (1396ش). واکاوی نهادهای ارفاقی در جرائم مواد مخدر. مجلۀ کارآگاه، 93(39)، 39-55.
  7. پاکتچی، احمد. (1387ش). توبه، در: دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، (زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی). تهران: مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی.
  8. پورقهرمانی، بابک؛ نگهدار، ایرج. (1397ش). ارزیابی رویکرد قضات به اعمال نهادهای ارفاقی جدید (مطالعۀ موردی: محاکم کیفری استان کردستان). مطالعات حقوق کیفری و جرم‌شناسی، 48(2)، 227-255. https://doi.org/10.22059/jqclcs.2019.70809
  9. تقی‌پور، علیرضا؛ سلیمی، واحد. (1397ش). تأثیر اندیشه‌های جرم‌شناسی بر کاهش موارد تعقیب در قانون آیین دادرسی کیفری. پژوهشنامۀ حقوق کیفری، 9(1)، 61-88. https://doi.org/10.22124/jol.2018.6978.1293
  10. جعفری دولت‌آبادی، عباس. (1397ش). جایگاه امنیت در سیاست کیفری ایران. تهران: فکرسازان.
  11. جمادی، زهرا؛ مالمیر، محمود؛ شادمان‌فر، محمدرضا. (1399ش). معافیت از کیفر در فقه اسلامی؛ میان‌کنشی اخلاقی، تربیتی و حقوقی. پژوهش‌های اخلاقی، 3(10)، 45-58.
  12. حبیب‌زاده، محمدجعفر؛ موسوی مجاب، سید درید. (1385ش). تحلیل جرم فعالیت تبلیغی علیه نظام جمهوری اسلامی ایران. حقوق اسلامی، 3(9)، 123-140.
  13. خاکساری، داود؛ غلامی، حسین. (1398ش). عوامل مؤثر بر صدور مجازاتهای جایگزین حبس. پژوهش حقوق کیفری، 7(26)، 9-40. https://doi.org/10.22054/jclr.2018.27124.1528
  14. خالقی، علی. (1402ش). نکته‌ها در قانون آیین دادرسی کیفری. تهران: میزان.
  15. خالقی، ابوالفتح؛ محمودی، علی. (1401ش). تحلیل سیاست کیفری تقنینی در خصوص نهادهای ارفاقی ناظر بر تعیین مجازات. فقه، حقوق و علوم جزا، 7(24)، 55-75.
  16. رستمی، هادی. (1402ش). ارزیابی نهادهای ارفاقی در سیاست جنایی ایران (با تأکید بر گسترش افراطی و ناکارآمدی). آموزه‌های حقوق کیفری، 20(25)، 153-178. https://doi.org/10.30513/cld.2023.1735
  17. رستمی، هادی. (1402ش). فروپاشی آیین دادرسی کیفری در رویارویی با بحران‌های سیاسی و اجتماعی. پژوهش حقوق کیفری، 11(43)، 10-67. https://doi.org/10.22054/jclr.2023.73744.2585
  18. رضوانی، محمد؛ خواجه‌وند چتن، مظاهر؛ صفائی آتشگاه، حامد. (1395ش). بررسی نظام نیمه‌آزادی با تأکید بر سیاست کیفری ایران. مجلۀ حقوقی دادگستری،80 (96)، 79-103. https://doi.org/10.22106/jlj.2016.24719
  19. ساقیان، محمدمهدی؛ نورپور، محسن. (1399ش). ارزیابی و نقد نهاد تعلیق تعقیب در حقوق کیفری ایران (با نگاهی به حقوق فرانسه). حقوق تطبیقی، 7(1)، 75-100. https://doi.org/10.22096/law.2019.83889.1240
  20. سامانۀ ملی آرای قضایی.https://ara.jri.ac.ir
  21. صادقی، سالار؛ فخر، حسین؛ رحیمی‌نژاد، اسماعیل. (1398ش). جایگاه عدالت ترمیمی در جرائم علیه حاکمیت. پژوهشنامۀ حقوق کیفری، 10(2)، 85-112. https://doi.org/10.22124/jol.2019.10682.1541
  22. صانعی، پرویز. (1376ش). حقوق جزای عمومی، (ج2). تهران: گنج دانش.
  23. عبداللهی، افشین. (1398ش). کیفیت احراز توبه، با مطالعۀ موردی آرای دادگاهها. آموزه‌های حقوق کیفری، 18(16)، 350-323. https://doi.org/10.30513/cld.2020.610
  24. عالی‌پور، حسن؛ توحیدی نافع، جلال. (1394ش). تعویق صدور حکم: تأخیر در اجرای عدالت یا تغییر در اجرای عدالت؟. مطالعات حقوق کیفری و جرم‌شناسی، 2(4 و 5)، 311-331. https://doi.org/JQCLCS-201604-1107
  25. علی‌آبادی، عبدالحسین. (1373ش). حقوق جنایی، (ج2). تهران: انتشارات فردوسی.
  26. غلامی، حسین. (1384ش). سیاست کیفری سختگیرانه. پژوهش‌های دانش انتظامی، 7(4)، 95-121.
  27. غلامی، حسین. (1389ش). عدالت ترمیمی، در: علوم جنایی، (مجموعه مقالات در تجلیل از استاد دکتر محمد آشوری). تهران: سمت.
  28. فروغی، فضل‌الله؛ ایرانی، امیر. (1395ش). مطالعۀ تطبیقی شناسایی و اجرای نظارت الکترونیکی در حقوق کیفری ایران و آمریکا. مطالعات حقوق تطبیقی، 7(2)، 601-626. https://doi.org/10.22059/jcl.2016.60695
  29. فروغی، فضل‌الله؛ مقدسی، محمدباقر؛ غنی، کیوان. (1396ش). بررسی تطبیقی تعویق صدور حکم در حقوق کیفری ایران، انگلستان و فرانسه. مطالعات حقوق تطبیقی، 8(2)، 655-678. https://doi.org/10.22059/jcl.2017.227216.633449
  30. فلاحی، ابوالقاسم. (1397ش). تخفیف مجازات در قانون مجازات اسلامی 1392. مجلۀ حقوقی دادگستری، 82(102)، 127-109. https://doi.org/10.22106/jlj.2018.32735
  31. اکرمی، روح‌الله؛ سیف‌‌الله‌پور، فرزانه. (1396ش). تحلیلی بر نظام نیمه‌آزادی در حقوق کیفری ایران و فرانسه، با رویکردی به منابع فقهی آن. پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، 4(3)، 3-38. https://doi.org/10.22091/csiw.2018.3221.1387
  32. گودرزی، محمدرضا. (1382ش). نارسایی‌های زندان. الهیات و حقوق،3(3 و 4)، 1-43.
  33. لازرژ، کریستین. (1401ش). درآمدی بر سیاست جنایی، (ترجمۀ علی‌حسین نجفی ابرندآبادی). تهران: میزان.
  34. مجیدی، سید محمود. (1393ش). جرائم علیه امنیت. تهران: میزان.
  35. مصدق، محمد. (1396ش). شرح قانون مجازات اسلامی، (ج1). تهران: جنگل.
  36. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین. (1392ش). تقریرات درس جرم‌شناسی (از جرم‌شناسی انتقادی تا جرم‌شناسی امنیتی). دانشکدۀ حقوق دانشگاه شهید بهشتی، (نیمسال دوم سال تحصیلی 1391-1392). تهیه و تنظیم: سکینه خانعلی‌پور واجارگاه و مهدی قربانی.
  37. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین. (1397ش). تلطیف و ترمیمی شدن حقوق کیفری، با تأکید بر حقوق ایران، در: فرجیها، محمد، (زیر نظر)، عدالت ترمیمی؛ پل ارتباطی میان تمدن‌های جادۀ ابریشم، (چکیده مقالات). تهران: میزان.
  38. Martinson, R. )1974). What works? questions and answers about prison reform. the public interest, 35: 22-54
  39. Mc Stafford; M warr. (1993). Reconceptualization of general and specific deterrence. Journal of research in crime and delinquency, 30(2), 3-39. https://doi.org/10.1177/0022427893030002001
  40. Sevdiren, O. (2011). Alternatives to imprisonment in England and Wales, Germany and Turkey. New York: Springer.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار