انگارۀ «قانون به امور جزئی نمی‏پردازد»؛ از تبیین تا کاربست در حقوق کیفری

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 دانش ‏آموختۀ دکتری حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

برخی رفتارهای مجرمانه، چنان خُرد و ناچیزند که شایسته نیست از سوی نظام عدالت کیفری تعقیب، محاکمه و مجازات شوند. با وجود این، اطلاق قوانین کیفری و محدودیت‌های قانون‌گذاری به ترتیبی است که گاه موضوعات یا رفتارهای «ناچیز» نیز در دامنۀ تعریف رفتار مجرمانه قرار می‌گیرند و مقامات قضایی، از نظر قانونی ناگزیر به رسیدگی می‏شوند، و به قابلیت‏های تفسیر قضایی که در چنین مواردی، امکان قانونی عدم صدور محکومیت به کیفر را فراهم می‏کنند نیز نمی‏توان دل بست. این مقاله، بر بنیان ناموجه و غیرمنصفانه بودن چنین محکومیت‌هایی و با هدف تأسیس مبنایی انضمامی برای جلوگیری از آن، با بررسی تطبیقی انگارۀ «قانون به امور جزئی نمی‏پردازد»، کوشیده است تا با روش کتابخانه‌ای و رویکرد توصیفی - تحلیلی، ضمن تبیین این ایده در نظام‏های گوناگون عدالت کیفری، مبنایی هنجارین از کاربست آن در حقوق کیفری ارائه دهد. این انگاره می‏تواند چه در مرحلۀ تعقیب کیفری و چه در دیگر فرایندهای دادرسی، در قالب‏های گوناگون قانونی اعمال گردد. از سویی، به‌عنوان دفاعی ماهوی، «مهم بودن موضوع یا رفتار مجرمانه» را می‏توان یکی از شرایط رکن مادی جرم در نظر گرفت و یا «ناچیز بودن موضوع یا رفتار» را به‌مثابۀ یکی از موانع مسئولیت کیفری و در زمرۀ دفاعیات خاص قرار داد، و از سویی دیگر، آن را با تعبیر «منع رسیدگی به امور جزئی» از انگاره، در قالب دفاعی آیینی و از موانع تعقیب کیفری پیشنهاد کرد که به نظر نگارندگان این مقاله، مناسب‏تر و مؤثرتر است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The De Minimis; Understanding the Concept and Its Application in Criminal Law

نویسندگان [English]

  • Jamshid Gholamloo 1
  • Hamidreza Asimi 2
1 Assistant Professor, Department of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 PhD Graduate in Criminal Law and Criminology, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Certain criminal conducts are so insignificant that pursuing them through the criminal justice system seems unwarranted. However, the current application of criminal codes and legislative regulations often leads to seemingly "trivial" subjects or acts being categorized as criminal conduct, compelling legal authorities to prosecute the offenders. Reliance on the judiciary's interpretative discretion in these cases is problematic, as it may not always prevent convicting and sentencing that appear unjust and unfair. This article seeks to explore the concept of "De minimis non curat lex"—which suggests that the law does not concern itself with insignificant matters—through a comparative framework. By employing library research and a descriptive-analytical approach, the study aims to clarify this principle across different criminal justice systems and establish a normative foundation for its implementation in criminal law. The concept holds relevance at various stages of legal proceedings, serving both as a substantive defense, where the "significance of the criminal conduct" can act as a condition of the crime's actus reus, and the "insignificance of the conduct" can serve as a barrier to criminal liability. Furthermore, it can function as a procedural defense, effectively hindering criminal prosecution, a perspective we argue is more appropriate and effective.

کلیدواژه‌ها [English]

  • La De Minimis
  • Criminal justice system
  • Criminal defenses
  • Justificatory conditions
  • Labeling

مراجع

  1. اثیمی، حمیدرضا؛ محمودی جانکی، فیروز. (1403ش). ارزیابی پیوند حقوقی، امکان‌سنجی اصلاحات در حقوق کیفری و محدودیت‌های آن. مطالعات حقوق تطبیقی، (۱)۱۵، ۱-۲۲. https://doi.org/10.22059/jcl.2023.353151.634457
  2. امیدی، جلیل؛ عارفی، مرتضی؛ حبیب‌زاده، محمدجعفر؛ فرجیها، محمد. (1397ش). مبانی توجیهی وکالت تسخیری و ارزیابی عملکرد وکلای تسخیری در دفاع از متهمان فقیر در پرونده‏های مواد مخدر (مطالعۀ موردی: شهرستان کاشان)، مطالعات حقوق کیفری و جرم‏شناسی، 48(1)، 1-26. https://doi.org/10.22059/jqclcs.2018.237629.1226
  3. اوبرین، مارتین؛ یار، مجید. (1401ش). مفاهیم کلیدی جرم‏شناسی، (ترجمۀ مسعود حیدری و محمد شمعی). تهران: گنج دانش.
  4. آقایی‏نیا، حسین؛ رستمی، هادی. (1402ش). جرایم علیه اموال و مالکیت. تهران: میزان.
  5. برهانی، محسن؛ لطفعلی‌زاده، الهه. (1402ش). تکثرگرایی حقوقی- فقهی، ثابتات شریعت و نظام تقنینی ایران. حقوق اسلامی، 20(76)، 187-210.
  6. جوانمرد، بهروز. (1393ش). تسامح صفر: سیاست کیفری سخت‏گیرانه در قبال جرایم خرد. تهران: میزان.
  7. حبیب‌زاده، محمدجعفر؛ نجفی ابرندآبادی، علی‏حسین؛ کلانتری، کیومرث. (1380ش). تورم کیفری، عوامل و پیامدها. مدرس علوم انسانی، 5(4)، 59-78.
  8. حسین‌نژاد، سید مجتبی. (۱۳۹۹ش). مجازات سرقت میوه در فقه امامیه. پژوهش‌های فقه و حقوق خصوصی، 17(62)، 73-98. https://doi.org/10.22034/ijrj.2021.680386
  9. دلماس-مارتی، می‏ری. (1402ش). نظام‏های بزرگ سیاست جنایی، (ترجمۀ علی‏حسین نجفی ابرندآبادی). تهران: میزان.
  10. رستمی، هادی. (1399ش). حقوق کیفری و لیبرالیسم؛ بررسی کیفر در سنت فلسفی لیبرال. تهران: نگاه معاصر.
  11. سلیمی، علی؛ داوری، محمد. (1387ش). جامعه‌شناسی کجروی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  12. غلاملو، جمشید؛ دریائی، رضا. (1401ش). توهین، افترا و نشر اکاذیب تعزیری؛ از جرم‌انگاری تا جرم‌زدایی با تأکید بر الگوی حقوق مدنی. آموزه‏های حقوق کیفری، 19(23)، 203-240. https://doi.org/10.30513/cld.2023.4836.1779
  13. غلامی، حسین؛ نوبهار، رحیم؛ رستمی، هادی؛ روستایی، مهرانگیز و همکاران. (1393ش). اصل حداقل بودن حقوق جزا. تهران: میزان.
  14. کاتوزیان، ناصر. (۱۳۸۶ش). عدالت و حقوق بشر. مطالعات حقوق خصوصی، 37(3)، 323-331. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.25885618.1386.37.3.9.3
  15. کلانتری، علی‌اکبر. (۱۳۹۳ش). حق‌المارّه در نگاهی نو. فقه و اصول، 46(3)، 159-181. https://doi.org/10.22067/fiqh.v46i18.14607
  16. محمودی جانکی، فیروز. (1387ش). جرم‏زدایی به‌منزلۀ یک تغییر. فصلنامۀ حقوق، 38(1)، 321-350. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.25885618.1387.38.1.15.2
  17. وایت، راب؛ هینز، فیونا. (1385ش). جرم و جرم‏شناسی، (ترجمۀ علی سلیمی). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  18. نجفی ابرندآبادی، علی‏حسین؛ هاشم‏بیگی، حمید. (1401ش). دانشنامۀ جرم‏شناسی. تهران: گنج دانش.
  19. Bliesener, T. (2013). Lay judges in the German criminal court: Social-psychological aspects of the German criminal justice system. Understanding world jury systems through social psychological research (p. 179-197).
  20. Breitel, C. D. (1960). Controls in criminal law enforcement. The University of Chicago Law Review, 27(3), 427-435.
  21. Bretz Jr, C. G. (1971). Abuse of Process-A Misunderstood Concept. St. L. Rev., 20, 401-408.
  22. Clow, K., Leach, A.M. (2015). After Innocence: Perceptions of individuals who have been wrongfully convicted. Legal and Criminological Psychology, 20(1), 147–164. https://psycnet.apa.org/doi/10.1111/lcrp.12018
  23. Coughlan, S. (2018). Why De Minimis Should Not Be a Defence. Queen's LJ, 44(2), 262-283.
  24. Duff, R. A. (2023). De Minimis’ and the Structure of the Criminal Trial. Law and Philosophy, 42(1), 57-86. https://doi.org/10.1007/s10982-022-09451-z
  25. Fehr, C. (2021). Why De Minimis is a Defence: A Reply to Professor Coughlan. McGill Law Journal, 67(1), 1-23.
  26. Ferguson, P. R. (2015). Scots Criminal Law. Edinburgh University Press.
  27. Fletcher, G. P. (2000). Rethinking Criminal Law (Vol. 636). Oxford University Press.
  28. Herring, J. (2022). Criminal Law Concentrate: Law Revision and Study Guide. Oxford University Press.
  29. Husak, D. (2004). The Criminal Law as Last Resort. Oxford Journal of Legal Studies, 24(2), 207-235. https://doi.org/10.1093/ojls/24.2.207
  30. Husak, D. (2011). The De Minimis' Defence'to Criminal Liability, In: Philosophical foundations of criminal law. Oxford University Press.
  31. Inest, A. (2006). A Theory of De Minimis and a Proposal for its Application in Copyright. Berkeley Tech. LJ, 21(2), 945-995. https://doi.org/10.15779/Z385D76
  32. Kalven Jr, H., & Zeisel, H. (1967). The American jury: Notes for an English controversy.The Round Table, 57(226), 158-165. https://doi.org/10.1080/00358536708452665
  33. Langbein, J. H. (2022). The turn to confession bargaining in German criminal procedure: Causes and comparisons with American plea bargaining.The American Journal of Comparative Law, 70(1), 139-161. https://doi.org/10.1093/ajcl/avac025
  34. Leval, P. N. (1997). Nimmer lecture: Fair use rescued. UCLA L. Rev., 44(2), 537-570.
  35. Newburn, Tim (2017). Criminology, (Third edition): Routledge.
  36. Robinson, P. H., Grall, J., & Moskovitz, M. (1984). Criminal law defenses (Vol. 2). St. Paul, MN: West.
  37. Veech, M. L., & Moon, C. R. (1947). De Minimis Non Curat Lex. Michigan Law Review, 45(5), 537-570.

منابع الکترونیکی

  1. https://ks.echr.coe.int/documents/d/echr-ks/guide_art_6_criminal_eng
  2. https://www.canlii.org/en/ca/scc/doc/2013/2013scc72/2013scc72.html
  3. https://www.gesetze-im-internet.de/englisch_stpo/englisch_stpo.html
  4. https://www.gesetze-im-internet.de/stpo/__153.html
  5. https://www.gazzettaufficiale.it/atto/serie_generale/caricaArticolo?art.versione=8&art.idGruppo=12&art.flagTipoArticolo=1&art.codiceRedazionale=030U1398&art.idArticolo=131&art.idSottoArticolo=2&art.idSottoArticolo1=10&art.dataPubblicazioneGazzetta=1930-10-26&art.progressivo=0
  6. https://decisions.scc-csc.ca/scc-csc/scc-csc/en/item/2016/index.do
  7. https://decisions.scc-csc.ca/scc-csc/scc-csc/en/item/1280/index.do
  8. https://www.law.upenn.edu/faculty/paul-robinson/clrgcodes/MPC.html
  9. https://casetext.com/case/hessel-v-ohearn
  10. https://decisions.scc-csc.ca/scc-csc/scc-csc/en/item/4628/index.do
  11. https://www.isna.ir/news/94100703738/
  12. https://ara.jri.ac.ir/Judge/Text/36546

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار