قانون‌گذاری کیفری بی‌طرفانه؛ وحدت‌گرایی یا کثرت‌گرایی فرهنگی؟

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکدۀ حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استادیار، گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکدۀ حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

3 استاد، گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیده

مطابق با اصل بی‌طرفی به‌عنوان یکی از ستون‌های اصل «حاکمیت قانون» (Rule of Law)، قانون باید نسبت به تضادهای افراد، بی‌تفاوت باشد. هدف این مقاله، تبیین دلایل اعتبار اصل بی‌طرفی و ارائۀ چهارچوبی برای به‌کارگیری این اصل در قانون‌گذاری کیفری در حوزۀ فرهنگ است. ازاین‌رو، مهم‌ترین مبانی قانون‌گذاری کیفری بی‌طرفانه و رویکردی که این‌گونه هنجارگذاری در حوزۀ فرهنگ از آن حاصل می‌گردد و مهم‌ترین معیارهای قانون‌گذاری کیفری مبتنی بر این رویکرد، مورد پرسش می‌باشد. مقالۀ پیشِ‌رو به روش توصیفی – تحلیلی، به بررسی سؤال‌های مطروحه می‌پردازد و بنابر یافته‌‌های آن، نگرش بی‌‌طرفانه به قانون‌گذاری کیفری از مبانی مختلفی نظیر خودفرمانی، فردگرایی و خواست عمومی شهروندان نسبت به حکمرانی بر آن‌ها سرچشمه می‌گیرد. این مؤلفه‌ها با محتوای کثرت‌گرایی فرهنگی که اختیار پیروی از عمده امور فرهنگی را به شهروندان واگذار می‌نماید، منطبق می‌باشند. هنجارگذاری کیفری بر اساس این رویکرد، متکی بر معیارهایی نظیر عدالت‌خواهی، کمینه‌گرایی و ساختار فرایندی و نهادی قانون‌گذاری کیفری است و قانون کیفریِ برخاسته از آن، از تبعیضات فرهنگی ناروا به‌دور است و از همۀ فرهنگ‌ها جانب‌داری یکسان می‌نماید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Neutral Criminal Legislation; Cultural Monoism or Pluralism

نویسندگان [English]

  • Marjan Masoodian khozani 1
  • ghasem ghasemi 2
  • nourooz Kargary 2
  • Nasrin Mehra 3
1 PhD Student in Criminal Law and Criminology, Faculty of Law, Theology and Political Science, Islamic Azad University, Research and Science Branch, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law, Theology and Political Science, Islamic Azad University, Research and Science Branch, Tehran, Iran.
3 Professor, Department of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran. Email: docnas@mail.com
چکیده [English]

In accordance with the principle of neutrality as a pillar of the 'Rule of Law,' legislation must remain impartial to individual conflicts. This paper aims to elucidate the rationale behind the validity of the neutrality principle and propose a framework for its application in criminal legislation concerning cultural issues. Consequently, this study investigates the fundamental principles of neutral criminal legislation, the normative approach derived from such cultural policymaking, and the significant criteria for formulating criminal laws based on this approach. The present article utilizes a descriptive-analytical method study these research questions. Based on paper findings, the neutral approach to criminal legislation emerges from multiple foundational principles, including the Autonomy, Individualism, and the collective will of citizens regarding their governance. These components align with the substance of cultural pluralism, which delegates authority to citizens to observe prevailing cultural practices (major cultural matters.). criminal norm-setting under this approach relies on criteria such as justice-seeking, minimalism, and the procedural-institutional framework of criminal legislation. The resulting penal code remains free from unjust cultural discrimination and maintains equal impartiality toward all cultures.

کلیدواژه‌ها [English]

  • principle of neutrality
  • cultural Pluralism
  • cultural monoism
  • justice-seeking
  • minimalism
  • democracy

مراجع

  1. آشوری، داریوش. (1394ش). دانشنامه سیاسی، تهران: مروارید.
  2. آقایی، سارا. (1397ش). تحلیل جرم در جرم‌شناسی فرهنگی. تهران: میزان.
  3. امیدی، جلیل. (1399ش). قانون‌گذاری اسلامی و مسئلۀ تنوع مذاهب فقهی؛ نقدی بر قانون اساسی و قانون مجازات اسلامی، در: مجموعه مقالات در تقابل شرع و حقوق، (به‌کوشش فیروز محمودی جانکی و جمشید غلاملو). تهران: میزان.
  4. برلین،آیزیا. (1392ش). چهار مقاله در آزادی، (ترجمۀ محمدعلی موحد). تهران: خوارزمی.
  5. برهانی، محسن؛ محمدی‌فرد، بشری. (1395ش). کمال‌گرایی کیفری. مطالعات حقوق کیفری و جرم‌شناسی، 3(2)، 173-194.
  6. جوان‌جعفری، عبدالرضا؛ ساداتی، محمدجواد. (1394ش). ماهیت فلسفی و جامعه‌شناسی کیفر. تهران: میزان.
  7. حسینی، حسین؛ دانش‌ناری، حمیدرضا. (1395ش). قابلیت استناد به هنجارهای فرهنگی در مرحلۀ تعیین کیفر؛ مطالعۀ تطبیقی در نظام قضایی ایران، آلمان و آمریکا. مطالعات حقوق تطبیقی، 7(2)، 533-549. https://doi.org/10.22059/jcl.2016.60692
  8. حمیدیه، بهزاد. (1400ش). آزادراه فرهنگ، درآمدی بر لیبرالیسم فرهنگی. تهران: کانون اندیشۀ جوان.
  9. خانعلی‌پور واجارگاه، سکینه؛ محبی، جلیل. (1397ش). گفتمان‌های کلان اثرگذار بر فرایند قانون‌گذاری کیفری. مجلس و راهبرد، 25(96)، 71-98.
  10. دانش‌ناری، حمیدرضا؛ دانش‌ناری، زهرا. (1400ش). فرایند سیاست‌گذاری فرهنگی در نظام جرم‌انگاری ایران. مجلس و راهبرد، 28(108)، 67-98. https://doi.org/10.22034/mr.2021.3833.3877
  11. دوتوکویل، آلکسی. (1393ش). دموکراسی در آمریکا، (ترجمۀ رحمت‌الله مراغه‌ای). تهران: علمی و فرهنگی.
  12. راسخ، محمد. ( 1393ش). حق و مصلحت، مقالاتی در فلسفۀ حقوق. تهران: طرح نو.
  13. رحمت‌الهی، حسین؛ شیرزاد، امید. (1400ش). کمال‌گرایی و بی‌طرفی. تهران: مجد.
  14. رالز، جان. (1392ش). عدالت به‌مثابۀ انصاف، یک بازگویی، (ترجمۀ عرفان ثابتی). تهران: ققنوس.
  15. رایجیان ‌اصلی، مهرداد. (1390ش). بزه‌دیده‌شناسی حمایتی، (جلد اول: تحولات بزه‌دیده‌شناسی و علوم جنایی). تهران: دادگستر.
  16. رایجیان‌ اصلی، مهرداد. (1384ش). بزه‌دیدگان و نظام عدالت جنایی. مجلۀ حقوقی دادگستری، 69(52-53)، 75-118.
  17. رستمی، هادی (الف). (1399ش). حقوق کیفری و لیبرالیسم. تهران: نگاه معاصر.
  18. رستمی، هادی. (ب). (1399ش). پلورالیسم حقوقی، در: دانشنامۀ سیاستگذاری حقوقی، (به کوشش لعیا جنیدی و امیرحسین نیازپور). تهران: معاونت حقوقی رئیس جمهور.
  19. زارعی، محمد. (1387ش). حاکمیت قانون و دموکراسی، سازگاری یا تعارض. تحقیقات حقوقی، 11(48)، 65-105.
  20. زینالی، امیرحمزه. (1394ش). جرم‌انگاری در حوزۀ فرهنگ. تهران: مجد.
  21. ساداتی، محمدجواد. (1400ش). مجازات و کنترل اجتماعی. تهران: میزان.
  22. ساروخانی، باقر. (1380ش). دایرة‌المعارف علوم اجتماعی. تهران: کیهان.
  23. سالیوان، راجر. (1389ش). اخلاق در فلسفۀ کانت، (ترجمۀ عزت‌الله فولادوند). تهران: طرح نو.
  24. سبزواری‌‌نژاد، حجت. (1396ش). جایگاه اصل تناسب جرم و مجازات در حقوق کیفری ایران. دیدگاه‌های حقوق قضائی، 22(77)، 133-164.
  25. سبزواری‌نژاد، حجت. (1389ش). نقش نژاد و مذهب قربانی جرم در تعیین مجازات در قوانین کیفری ایران و انگلستان. مجلۀ حقوقی دادگستری، 74(71)، 73-92. https://doi.org/10.22106/jlj.2010.11165
  26. شهابی، مهدی. (1401ش). فلسفۀ حقوق. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
  27. فرح‌بخش، مجتبی. (1392ش). جرم‌انگاری فایده‌گرایانه. تهران: میزان.
  28. فلچر، جورج. (1393ش). نظریه‌های سیاسی و حقوق کیفری، (ترجمۀ بهمن خدادادی و زینب‌السادات نوابی)، در: اصل حداقل بودن حقوق جزا، (به کوشش حسین غلامی و دیگران). تهران: میزان.
  29. فهیمی، فیض‌محمد؛ ساداتی، سید محمدجواد؛ جوان‌جعفری بجنوردی، عبدالرضا. (1402ش). بررسی تحولات واکنش‌های کیفری بدنی در جامعۀ افغانستان از منظر جامعه‌شناسی فرهنگی. آموزه‌های حقوق کیفری، 20(25)، 297-324. https://doi.org/10.30513/cld.2024.5428.1888
  30. عباچی، مریم. (1392ش). جرم‌های مبتنی بر نفرت. تازه‌های علوم جنایی(مجموعه مقالات). تهران: میزان.
  31. عزیزی، ستار؛ حسینی ‌محجوب، حسین. (1402ش). مفهوم امنیت ملی در رویۀ قضایی دیوان اروپایی حقوق بشر. پژوهشنامۀ حقوق تطبیقی، 7(1)، 129-149. https://doi.org/10.22080/lps.2022.24255.1390
  32. غلامی، حسین. (1393ش). اصل حداقل بودن حقوق جزا، در: اصل حداقل بودن حقوق جزا، (به کوشش حسین غلامی و دیگران). تهران: میزان.
  33. محمودی، علی. (1393ش). تحلیل و ارزیابی دکترین‌های بی‌طرفی در فلسفۀ سیاسی و فلسفۀ اخلاق، در: درخشش‌های دموکراسی. تهران: نگاه معاصر.
  34. محمودی جانکی، فیروز؛ روستایی، مهرانگیز. (1392ش). توجیه مداخلۀ کیفری، اصول و ضرورت‌ها. پژوهش حقوق کیفری، 1(3)، 35-66.
  35. مرکزمالمیری، احمد. (1394ش). حاکمیت قانون، مفاهیم، مبانی و برداشت‌ها. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
  36. مقدسی، محمدباقر؛ عامری، زهرا. (1395ش). ازدواج اجباری؛ از ممنوعیت‌انگاری تا جرم‌انگاری. آموزه‌های حقوق کیفری، 13(12)، 169-198.
  37. موسی‌زاده، مهدی؛ نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین؛ شاملو، باقر؛ محمودی جانکی، فیروز. (1401ش). نقش دموکراسی در مشروعیت‌بخشی سیاست‌گذاری و فرایند کیفری. تحقیقات حقوقی، 26(104)، 11-36. https://doi.org/10.48308/jlr.2022.227031.2214
  38. موسی‌زاده، مهدی؛ نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین؛ شاملو، باقر؛ محمودی جانکی، فیروز. (1400ش). حق بر کیفر خردبنیاد. پژوهش حقوق کیفری، 10(36)، 43-76. https://doi.org/10.22054/jclr.2021.53531.2144
  39. مهرا، نسرین. (1398ش). تأثیر مشخصه‌های جرم بر تعیین مجازات. تحقیقات حقوقی، 22(88)، 63-83. https://doi.org/10.29252/lawresearch.22.88.63
  40. میرمحمدصادقی، حسین؛ قرقانی، علی‌رضا. (1403ش). ناسیونالیسم مدنی از مسیر قانون‌گذاری کیفری در ایران (مطالعه سیر کنشگری‌های منتهی به تصویب قوانین کیفری حامی هویت‌های قومی-مذهبی در ایران). پژوهش‌های حقوقی، 23(58)، 297-330. https://doi.org/10.48300/jlr.2023.381157.2261
  41. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین. (1402ش). تحولات حقوق کیفری، دیباچه در: پرادل، ژان، تاریخ اندیشه‌های کیفری. تهران: سمت.
  42. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین. (1401ش). حقوق کیفری آرایی سیاست جنایی در پرتو راهبردهای سیاست عمومی، در: حقوق کیفری پویا، (به کوشش نسرین مهرا و امیرحسین نیازپور). تهران: میزان.
  43. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین. (1399ش). بین‌المللی- اساسی شدن اصول حقوق کیفری، در: دانشنامۀ سیاستگذاری حقوقی، (به کوشش لعیا جنیدی و امیرحسین نیازپور). تهران: معاونت حقوقی رئیس جمهور.
  44. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین (الف). (1392ش). درآمدی بر پژوهش در نظام عدالت کیفری، فرصت‌ها و چالش‌ها، در: بایسته‌های پژوهش در نظام عدالت کیفری. تهران: میزان.
  45. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین (ب). (1392ش). درآمدی بر سیاست‌ کیفری عوام‌گرا، دیباچه در: لازرژ، کریستین، درآمدی بر سیاست جنایی. تهران: میزان.
  46. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین. (1391ش). تقریرات جامعه‌شناسی کیفری، (به کوشش سمیرا گل‌خندان). دورۀ دکتری حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دانشگاه تهران، پردیس قم، نیمسال تحصیلی 1391-1392.
  47. نوبهار، رحیم. (1399ش). ضرورت بازاندیشی آموزه‌های فقه جزایی در پرتو پدیدۀ دولت مدرن، در: مجموعه مقالات در تقابل شرع و حقوق، (به کوشش فیروز محمودی جانکی و جمشید غلاملو). تهران: میزان.
  48. وین ست، اندرو. (1402ش). نظریه‌های دولت، (ترجمۀ حسین بشیریه). تهران: نشر نی.
  49. همپتن، جین. (1401ش). فلسفۀ سیاسی، (ترجمۀ خشایار دیهیمی). تهران: نشر نو.
  50. هوشیار، مهدی. (1393ش). دفاع فرهنگی در نظام عدالت کیفری ایران و آمریکا. پژوهشنامۀ حقوق کیفری، 7(2)، 273-298.
  51. هیوود، آندرو. (1383ش). مقدمۀ نظریۀ سیاسی، (ترجمۀ عبدالرحمان عالم). تهران: ققنوس.
  52. یزدیان جعفری، جعفر. (1391ش). چرایی و چگونگی کیفر. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
  53. یکرنگی، محمد. (1395ش). مشروعیت سیاسی کیفر. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
  54. Barbara J. Costello. (2007). cultural relativism and the study of deviance. Sociological Spectrum, 26(6), 581- 594. http://dx.doi.org/10.1080/02732170600948824
  55. Duff, Antony. (2010). Criminal law for citizens, Theoretical criminology. 14(3), 293-309, https://doi.org/10.1177/1362480610369784
  56. Feinberg, Joel. (1987). Harm to Others: The Moral Limits of Criminal Law. Oxford University press
  57. Husak, Douglas. (2004). Criminal law as last resort. Oxford Journal of legal studies, 24(2), 207- 235. https://doi.org/10.1093/ojls/24.2.207
  58. Jareborg, Nils. )2004(. Criminalization as Last resort (Ultima ratio). OHIO State Journal of Criminal Law, PP 521- 534.
  59. Kymlicka, Will, Lernestedt, Claes, Matravers, Mat. )2014(. criminal law and cultural diversity. Oxford University press
  60. Lecce, Steven. )2008(. Against Perfectionism, Defending Liberal Neutrality, University of Toronto Press.
  61. Pantoja, Antonia & two more. (1977). Towards the development of theory: Cultural pluralism Redefined. the journal of sociology& social welfare, V. 4, Article 11.
  62. Tunick, Marck. )2004(.Can Culture Excuse Crime? Evaluating The Inability Thesis. Punishment and Society, 6(4), 395- 409. https://doi.org/10.1177/1462474504046120

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار