فردی‌‌سازی بازپروری در پرتو الگوهای سه‌گانۀ اصلاح مجرمین

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

2 استادیار، بخش حقوق، دانشکدۀ حقوق، علوم سیاسی و تاریخ، دانشگاه یزد، یزد، ایران.

چکیده

فردی‌سازی در حوزۀ علوم جنایی را می‌توان به‌عنوان فرایندی چندلایه در نظر گرفت که از مراحل مختلفی تشکیل شده است. در نخستین مرحله، فردی‌سازی قانونی قرار دارد که در آن قانون‌گذار، مجازات را متناسب با شدت جرم تعیین می‌کند، اما به دلیل ماهیت کلی و غیرشخصی قوانین، ویژگی‌های فردی مجرمان کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. در مرحلۀ بعد، فردی‌سازی قضایی مطرح می‌شود که در آن، قاضی ضمن بررسی ویژگی‌های شخصیتی، روان‌شناختی و اجتماعی متهم، می‌کوشد تا مجازاتی متناسب با شرایط فردی او تعیین کند. علاوه بر این، فردی‌سازی در مرحلۀ اجرای مجازات نیز اهمیت دارد، به‌ویژه در نظام‌هایی که اجرای احکام جنبۀ قضایی دارد. در این مرحله، امکان تعدیل یا تغییر نحوۀ اجرای مجازات متناسب با وضعیت زندانی فراهم است. فراتر از این سطوح، فردی‌سازی بازپروری مطرح می‌شود که هدف آن، اصلاح و بازتوانمندسازی مجرم و پیشگیری از تکرار جرم است. این فرایند مستلزم طراحی برنامه‌های بازپروری فردمحور بر اساس الگوهای اصلاحی موجود است تا هر فرد، متناسب با نیازها و شرایط خود، تحت برنامه‌های آموزشی، درمانی و مهارت‌آموزی قرار گیرد و مسیر بازگشت به جامعه برای او هموار شود. «الگوی شناختی – رفتاری » با تمرکز بر اصلاح الگوهای فکری و رفتاری فرد، به ایجاد تغییرات درونی در مجرمان کمک می‌کند و زمینه‌های بازپروری آن‌ها را فراهم می‌سازد. « الگوی ریسک - نیاز - پاسخ‌دهی» با شناسایی و رفع نیازهای خاص هر فرد، شرایطی ایجاد می‌کند که خطر تکرار جرم کاهش یابد. «الگوی زندگی‌های سعادتمند» با تأکید بر ایجاد فرصت‌هایی برای زندگی سالم و هدفمند، به مجرمان کمک می‌کند تا مسیرشان را از بزهکاری به‌سوی بازتوانی و رشد شخصی تغییر دهند. به‌کارگیری همزمان این سه الگو می‌تواند تأثیر قابل توجهی در بهبود وضعیت فردی مجرمان، کاهش نرخ تکرار جرم و در نهایت، تسهیل بازگشت موفق آن‌ها به جامعه داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Individualization of Rehabilitation in the Light of the Tripartite Models of Offender Reform

نویسندگان [English]

  • Shahram Ebrahimi 1
  • mojtaba Mojtaba Malek Afzali Ardakani 2
1 Associate Professor, Department of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law and Political Science, University of Shiraz, Shiraz, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Law, Faculty of Law, Political Science and History. University of Yazd, Yazd, Iran
چکیده [English]

In the field of criminal sciences individualization can be observed as a multi-layered process comprising distinct stages. The first stage involves legal individualization, wherein legislators prescribe punishments proportionate to crime severity. But, due to the generic and impersonal nature of laws, the personal characteristics of offenders receive limited consideration. The subsequent stage entails judicial individualization, wherein the judge through examination of the defendant's personality traits, psychological profile, and social circumstances seeks to impose a sentence tailored to their individual conditions Furthermore, individualization remains vital during punishment execution—particularly in systems where sentence enforcement retains judicial oversight. At this stage, adjustments to the execution modality may be made based on the prisoner’s evolving circumstances. Beyond these tiers, rehabilitative individualization takes effect, aiming to reform and reintegrate offenders while preventing recidivism. This process requires the design of person-centered rehabilitation programs based on existing correctional models, ensuring each individual receives tailored educational, therapeutic, and vocational training—adapted to their specific needs and circumstances—to facilitate their reintegration into society. The Cognitive-Behavioral Model facilitates offender rehabilitation by targeting cognitive and behavioral patterns to induce intrinsic change The Risk-Need-Responsivity (RNR) Model identifies and addresses individual-specific needs to mitigate recidivism risks. The Good Lives Model (GLM)—emphasizing creating opportunities for healthy, purpose-driven living helps offenders redirect their paths from criminal behavior toward personal growth and rehabilitation. Integrated implementation of these three models could significantly enhance personal rehabilitation of offenders, reduce recidivism rates, and facilitate successful societal reintegration.

کلیدواژه‌ها [English]

  • rehabilitation and treatment
  • recidivism
  • clinical criminology
  • recidivism risk assessment
  • high-risk offenders
  • risk of offending
  • offender rehabilitation

مراجع

  1. ابراهیمی، شهرام. (1404ش) (زیر چاپ). چهاردهمین کنگرۀ پیشگیری از جرم و عدالت کیفری سازمان ملل: راهبردهای علمی، مشارکت جوانان و چالش‌های نوین پیشگیری از بزهکاری. پژوهش‌های جرم‌شناسی کاربردی. https://doi.org/10.22034/aqcr.2024.2045137.1035
  2. ابراهیمی، شهرام. (1391ش). بازپروری عادلانۀ مجرمان. آموزه‌های حقوق کیفری، 9(3)، 151-176.
  3. الله‌وردی میگونی، فرهاد. (1399ش). «هیچ چیز مؤثر نیست؟»؛ اسطورۀ شکست رویکرد بازپروری مجرمان. مطالعات حقوق کیفری و جرم‌شناسی، ۵۰(2)، 301-323. https://doi.org/10.22059/jqclcs.2020.305714.1580
  4. بابایی ،محمدعلی. (1403ش). جرم‌شناسی بالینی. تهران: نشر میزان.
  5. پیناتل، ژان. (1365ش). کیفرهای جانشین و جرم‌شناسی، (ترجمۀ علی‌حسین نجفی ابرندآبادی). فصلنامۀ حق، شماره 6. ص174-196.
  6. نیازپور، امیرحسن. (1385ش). بازپروری بزهکاران در مقررات ایران، حقوق اسلامی، 3(11)، 145-164.
  7. نیازپور، امیر حسن. (1395ش). تحلیل جرم‌شناسانۀ جداسازی زندانیان در پرتو «آیین‌نامۀ نحوۀ تفکیک و طبقه‌بندی زندانیان». حقوقی دادگستری، 80(96)، 173-201. https://doi.org/10.22106/jlj.2016.24725
  8. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین. (1384ش). «حقوق کیفری در آغاز هزارۀ سوم»؛ دیباچه در: فلچر، جرج پی. مفاهیم بنیادین حقوق کیفری، (ترجمۀ سید مهدی سیدزاده ثانی). مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
  9. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین. (1386ش). «قضایی شدن مرحلۀ اجرای احکام کیفری»؛ دیباچه در: جعفرزاده، فخرالدین، اجرای احکام کیفری در حقوق ایران و فرانسه. اصفهان: دادیار.
  10. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین. (1393ش). «درآمدی بر اساسی‌سازی حقوق کیفری»، در:گرجی، علی‌اکبر (به کوشش). در تکاپوی حقوق عمومی. تهران: جنگل.
  11. نجفی ابرندآبادی،؛علی‌حسین. (1403ش). کیفرشناسی نو - جرم‌شناسی نو؛ درآمدی بر سیاست جنایی مدیریتی خطرمدار، در: نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین (زیر نظر). تازه‌های علوم جنایی (مجموعه مقالات). تهران: نشر میزان.
  12. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین. (1403ش). «تحولات جرم‌شناسی، بزهکاری، یقه‌سفیدها»؛ دیباچه در: دارابی، شهرداد. بزهکاری یقه‌سرخ‌ها. تهران: نشر میزان.
  13. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین. (1402ش). سیاست جنایی ایران در قلمرو ادارۀ زندانها؛ تحول مستمر مقررات اجرایی. دیباچه در: بولک،برنار، کیفرشناسی، (ترجمۀ علی‌حسین نجفی ابرندآبادی. ویراست پنجم). تهران: انتشارات مجد.
  14. پرادل، ژان. (1402ش). تاریخ اندیشه‌های کیفری، (ترجمۀ علی‌حسین نجفی ابرندآبادی). تهران: سمت.
  15. Guerrin, Brigitte. (2012). Albert Bandura et son œuvre. Recherche en soins infirmiers, 108, 106–116. https://doi.org/10.3917/rsi.108.0106
  16. Brillet, Emmanuel. (2009). Une nouvelle méthode d'intervention auprès des personnes placées sous main de justice: les programmes de prévention de la récidive. Cahiers d'études pénitentiaires et criminologiques,31. https://www.justice.gouv.fr/sites/default/files/migrations/portail/art_pix/CahEtudesPenitCrim31.pdf
  17. Arandel, Guillaume. (2019). Pour une criminologie interculturelle: Ethnoprobation. Paris: L'Harmattan.
  18. Benbouriche, Massil؛ Vanderstukken, Olivier؛ Guay, Jean-Pierre. (2015). Les principes d’une prévention de la récidive efficace: le modèle Risque-Besoins-Réceptivité. Pratiques Psychologiques, 21(3), 219–234. http://dx.doi.org/10.1016/j.prps.2015.05.002
  19. Herzog-Evans, Martine. (2012). Outils d’évaluation: Sortir des fantasmes et de l'aveuglement idéologique. Actualité juridique Pénal, 75–80.

https://herzog-evans.com/wp-content/uploads/2012/08/AJpenal-RISK-ASSESSMENT-complet-EVANS.pdf

  1. Vanderstukken, Olivier؛ Benbouriche, Massil. (2014). Principes de prévention de la récidive et principe de réalité en France: Les Programmes de Prévention de la Récidive à la lumière du modèle “Risque-Besoins-Réceptivité”. Actualité juridique Pénal, 11.

https://www.researchgate.net/publication/271529700_Principes_de_prevention_de_la_recidive_et_principe_de_realite_en_France_Les_Programmes_de_Prevention_de_la_Recidive_a_la_lumiere_du_modele_Risque-Besoins-Receptivite

  1. Vanderstukken, Olivier؛ Garay, Delphine؛ Letto, Nora؛ Benbouriche, Massil. (2018). L'introduction du Good Lives Model en France: un risque de confusion avec le soin?. Actualité juridique Pénal, p. 13.
  2. Martinson, Robert. (1974). What works? Questions and answers about prison reform. The Public Interest, 35, 22–54.

https://www.nationalaffairs.com/public_interest/detail/what-works-questions-and-answers-about-prison-reform

  1. Corneille, S.؛ Devillers, B. (2017). Quand le Good Lives Model rencontre les travailleurs psychosociaux: une invitation à un changement de posture professionnelle. Service social, 63(1). http://dx.doi.org/10.7202/1040027ar
  2. Corneille, S.؛ Henrard, N. (2017). Le Good Lives Model: un modèle alternatif au modèle de prévention de la récidive. In: E. Dieu. Les innovations criminologiques. Paris: L'Harmattan. https://hdl.handle.net/2268/212139
  3. LoI n° 2014-896 du 15 août 2014 relative à l'individualisation des peines et renforçant l'efficacité des sanctions pénales. https://www.legifrance.gouv.fr/loda/id/JORFTEXT000029362502

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار