دیه شکستگی استخوان بینی در فقه و قانون مجازات اسلامی مصوب 1392: تقابلی میان رویکرد تنظیر و تقدیر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و حقوق دانشگاه شهرکرد

2 دکتری فقه و حقوق جزای دانشگاه خوارزمی

چکیده

در نگاشته‌های فقهی، مسئله شکستگی بینی به شکلی ابهام‌آلود با فساد آن پیوند خورده است. همچنین در خصوص میزان دیه آن نیز اختلاف‌نظر وجود دارد؛ برخی فقها معتقد به ثبوت ارش شده، اما مشهور بر این باورند که در فرض بهبود، یک‌دهم دیه کامل و در فرض عدم بهبود، دیه کامل پرداخت می‌شود. نظریه اخیر در ماده 593 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 به شکلی مبهم و مجمل انعکاس یافته است. صدور نظریه‌های مشورتی متعدد و رأی وحدت رویه شماره 761 هیئت عمومی دیوان عالی کشور در تاریخ 2/8/1396 مؤید این ابهام است.
این پژوهش نشان می‌دهد که در هم تنیدن فساد بینی و شکستگی آن از سوی فقها و قانون‌گذار، علت بسیاری از این چالش‌هاست که منطقاً وجهی ندارد و ضرورت دارد که این دو مسئله به صورت مستقل مورد توجه قرار گیرند. در همین راستا، نگارندگان با تکیه بر مبانی فقهی، جهت رفع ابهامات دیۀ شکستگی بینی به این نظریه گرویده‌اند که چنین آسیبی می‌تواند مصداقی از هاشمه تلقی شود و در نتیجه بدون تفکیک فرض بهبود و عدم بهبود، یک‌دهم دیه کامل به آن تعلق گیرد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Diyya of Nasal Bone Fractures in Fiqh and the Islamic Penal Code (2013); A Contrast between the Approach of Making Equals (Tandheer) and Defined Measures (Taqdeer)

نویسندگان [English]

  • Muhammad Jafar Sadeghpour 1
  • Sohrab Bahadori 2
1 Assistant professor at University of Shahrekord
2 A PhD of Criminal Law & Criminology
چکیده [English]

In Islamic jurisprudential writings, the matter of the nasal fracture has associated with its defect in an ambiguous form. Also, there is disagreement about the amount of its diyya (Arabic: دیة; blood money that has to be paid for homicide and bodily injury when there is no retaliation); some Islamic jurists believe the establishment (Arabic: ثبوت thubut) of arsh (Arabic: ارش; the compensation specified to be paid by the offender to the victim or his heirs) but the well-known jurists believe that in the case of healing (recovery) one tenth of full diyya is paid and in the occasion of nonunion (nonhealing) full diyya is paid. The latter attitude has been expressed ambiguously and unclearly in Article 593 of Islamic penal code (enacted 1392). The issuance of the several advisory opinions and the Uniform judicial precedent no. 761 in Date 02/08/1396 is improved this ambiguity. This paper shows that the intertwinement of the nasal defect and its fracture by Islamic jurists and legislature is the cause of these multiple challenges and logically there is no reason for it. It is necessary to be considered these two issues independently. Accordingly, with relying on the jurisprudential bases for removing ambiguities from diyya of nasal bone fractures the authors have chosen this opinion that such damage is considered an instance of hāshimah (if the bone itself has been fractured without dislocating) and consequently without differentia between the case of healing (recovery) and non-healing (nonunion), one tenth of the full diyya is paid.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Nasal defect
  • Nasal bone fracture
  • Hāshimah
  • Healing (recovery)
  • Non-healing (nonunion)
  1.  

    1. ابن ادریس حلّی، محمد بن منصور بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410 ق.
    2. ابن حمزه طوسی، محمد بن علی، الوسیلة الی نیل الفضیله، قم، کتابخانۀ آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1408 ق.
    3. ابن زهره حلبی، سیدحمزة بن علی حسینی، غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع، قم، مؤسسه امام صادق‰، 1417 ق.
    4. ابن سعید حلّی، یحیی، الجامع للشرائع، قم، مؤسسة سیدالشهداء العلمیه، 1405 ق.
    5. ابن طیّ فقعانی، زین‌الدین علی بن علی بن محمد، الدرّ المنضود فی معرفة صیغ النیات و الایقاعات و العقود، قم، مکتبة امام العصر العلمیه، 1418 ق.
    6. ابن فارس، ابوالحسین احمد، معجم مقائیس اللغه، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1404 ق.
    7. ابن فهد حلّی، جمال‌الدین احمد بن محمد اسدی، المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1407 ق.
    8. ابوصلاح حلبی، تقی‌الدین بن نجم‌الدین، الکافی فی الفقه، تصحیح رضا استادی، اصفهان، کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنین‰، 1403 ق.
    9. الهی، بهرام، استخوان‌شناسی، چاپ بیستم، تهران، جیحون، 1385 ش.
    • پژوهشگاه قوه قضاییه، گزارش نشست علمی «درجه‌بندی مجازات‌های تعزیری؛ (چالش‌ها و راهکارها)»، با نظارت علمیِ عبدالعلی توجهی، گردآوری و تدوین علی‌اصغر آشوری و علی ترابی‌پور، 1397 ش.
    • تبریزی، جواد بن علی، تنقیح مبانی الاحکام ـ کتاب الدیات، قم، دار الصدیقة الشهیده…، 1428 ق.
    • حجازی، رضا، آناتومی سر و گردن، چاپ سیزدهم، تهران، دانشگاه تهران، 1392 ش.
    • حسین‌نیا، عبدالحمید، «شکستگی بینی و گزارش موارد»، مجله گوش، گلو، بینی و حنجره ایران، شماره 1 (پیاپی 35)، بهار 1383 ش.
    • حسینی عاملی، سیدجواد بن محمد، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
    • راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، بیروت ـ دمشق، دار العلم ـ الدار الشامیه، 1412 ق.
    • زراعت، عباس، شرح مبسوط قانون مجازات اسلامی: مبحث دیات، تهران، جاودانه، جنگل، 1395 ش.
    • سلّار دیلمی، ابویعلی حمزة بن عبدالعزیز، المراسم العلویة و الاحکام النبویه، تصحیح محمود بستانی، قم، منشورات الحرمین، 1404 ق.
    • شریف مرتضی، علی بن حسین موسوی علم‌الهدی، المسائل الناصریات، تهران، رابطة الثقافة و العلاقات الاسلامیه، 1417 ق.
    • صدوق، محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، المقنع، قم، مؤسسه امام هادی‰، 1415 ق.
    • همو، من لایحضره الفقیه، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق.
    • طباطبایی حائری، سیدعلی بن محمدعلی، ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1418 ق.
    • طباطبایی حکیم، سیدمحمدسعید، منهاج الصالحین، بیروت، دار الصفوه، 1415 ق.
    • طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، چاپ دوم، بیروت، دار الکتاب العربی، 1400 ق.
    • عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه، حاشیه سیدمحمد کلانتر، قم، کتاب‌فروشی داوری، 1410 ق.
    • همو، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیه، 1413 ق.
    • عاملی جزینی (شهید اول)، محمد بن جمال‌الدین مکّی، اللمعة الدمشقیة فی فقه الامامیه، بیروت، دار التراث ـ الدار الاسلامیه، 1410 ق.
    • علامه حلّی، ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، تحریر الاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیه، قم، مؤسسه امام صادق‰، 1420 ق.
    • همو، قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413 ق.
    • فاضل موحدی لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة ـ الدیات، قم، مرکز فقهی ائمه اطهارŒ، 1418 ق.
    • فاضل هندی، بهاءالدین محمد بن حسن اصفهانی، کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی،1416 ق.
    • قره‌داغی، جابر و همکاران، «مقایسه یافته‌های بالینی و رادیولوژیک در ترومای بینی و بررسی اپیدمیولوژیک آن در مراجعین به اداره کل پزشکی قانونی استان آذربایجان شرقی در سال 87ـ1386»، مجله علمی پزشکی قانونی، دوره شانزدهم، شماره 1 (پیاپی 57)، بهار 1389 ش.
    • قطّان حلی، شمس‌الدین محمد بن شجاع، معالم الدین فی فقه آل یاسین، قم، مؤسسه امام صادق‰، 1424 ق.
    • کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، الکافی، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407 ق.
    • گرجی، ابوالقاسم، دیات، چاپ سوم، تهران، دانشگاه تهران، 1390 ش.
    • محقق حلّی، ابوالقاسم نجم‌الدین جعفر بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، چاپ دوم، قم، اسماعیلیان، 1408 ق.
    • مرکز تحقیقات فقهی حقوقی قوه قضاییه، نرم‌افزار گنجینه استفتائات قضایی، 1397 ش.
    • مفید، محمد بن محمد بن نعمان عکبری بغدادی، المقنعه، قم، کنگرۀ جهانی هزاره شیخ مفید، 1413 ق.
    • مکارم شیرازی، ناصر، استفتائات جدید، چاپ دوم، قم، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب‰، 1427 ق.
    • موسوی خمینی، سیدروح‌اللّٰه، تحریر الوسیله، قم، دار العلم، بی‌تا.
    • موسوی خویی، سیدابوالقاسم، مبانی تکملة المنهاج، قم، مؤسسة احیاء آثار الامام الخوئی، 1422 ق.
    • موسوی سبزواری، سیدعبدالاعلی، مهذّب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، چاپ چهارم، قم، مؤسسه المنار ـ دفتر معظم‌له، 1413 ق.
    • میرشمس شهشهانی، مصطفی، و هایده غنی‌نژاد، «درمان آکنه رزاسه عودکننده و مقاوم به درمان با لیزر: گزارش یک مورد»، فصلنامه بیماری‌های پوست، دوره هشتم، شماره 1 (پیاپی 29)، پاییز 1383 ش.
    • نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ هفتم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1404 ق.