واکاوی مفهوم «درک» موضوع ماده 91 ق.م.ا. تحلیل میان رشته‌ای حقوق و علوم اعصاب شناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش پژوه پسادکتری حقوق عصب‌شناختی، مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، تهران، ایران.

2 دانشیار حقوق پزشکی، مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، تهران، ایران

3 ستاد جراحی مغز و اعصاب، مرکز تحقیقات جراحی مغز و اعصاب عملکردی، مرکز جراحی مغز و اعصاب بیمارستان شهدای تجریش، دانشگاه علوم پزشکی

چکیده

در ماده 91 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، سه وضعیت به عنوان عوامل سقوط مجازات حد یا قصاص نوجوان بالغ معرفی شده‌اند: الف‌ـ عدم درک ماهیت جرم؛ ب‌ـ عدم درک حرمت جرم؛ ج‌ـ شبهه در رشد و کمال عقل. به قرینه مواد 144 و 155 این قانون می‌توان دریافت که مفاهیم «عدم درک ماهیت جرم» و «عدم درک حرمت جرم» در حقیقت ارتباط نزدیکی با مفاهیم «شبهه موضوعی» و «شبهه حکمی» در حقوق کیفری دارند. اما در عین قرابت معنایی این مفاهیم، مؤلفۀ «ادراک» یک وجه تمایز اساسی میان آن‌ها محسوب می‌شود که متفاوت از «علم» در ماهیت تعریف شبهه حکمی و موضوعی است. در حقیقت، قانون‌گذار با بیان مقولۀ «درک» در این ماده سعی نموده تا مفهوم نوینی را به مبانی حقوق جزای اطفال و نوجوانان بیفزاید که البته به سبب ابهام و نقص نظری، موضوع مجادله‌برانگیزی است. ادراک، مفهوم انتزاعی و پیچیده‌ای در دانش عصب‌روان‌شناسی است که از مقولات شناختی مغز و وابسته به عملکرد ذهنی می‌باشد. پژوهش حاضر در تلاش است تا این مفهوم را در قرائت دانش نوین حقوق عصب‌شناختی تبیین نموده و شاخص‌های احراز آن را مشخص نماید. یافته‌های این پژوهش علاوه بر اینکه تا حد قابل توجهی خلأهای علمی را در این زمینه برطرف می‌سازد، دیدگاه و معیارهای مناسبی در رابطه با ادراک کودک معارض با قانون به دادرس ارائه می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Review of the Concept “Perception” the Subject Matter of Article 91 of the Islamic Penal Code; The Interdisciplinary Analysis of the Law and Cognitive Neuroscience

نویسندگان [English]

  • Arian Petoft 1
  • Mahmoud Abbasi 2
  • Ali Reza Zali 3
1 Post-Ph.D. Candidate of Neurolaw at Shahid Beheshti University of Medical Sciences: Tehran, IR )
2 Associate Professor at Medical Ethics and Law Research Center, Shahid Beheshti University of Medical Sciences, Tehran, Iran
3 Full professor at Functional Neurosurgery Research Center,Shahid Beheshti University of Medical Sciences
چکیده [English]

In Article 91 of the Islamic penal code, it has been defined three circumstances as factors for the abolition (nonsuit) of ḥadd (Arabic: حد) or Qiṣāṣ (Arabic: قصاص; Retribution) punishment of the mature children: a. lack of perceiving the crime, b. absence of perceiving the prohibition, c. ambiguity in the growth and perfection of 'aql (rational proof). Pursuant to Articles 144 and 155 of this law it is understood that the concepts “lack of understanding of the nature of crime” and “lack of understanding of unlawfulness of crime” have reality a close relationship with the concepts “factual doubt and legal doubt” in the penal code. But while the semantic affinity of these concepts, the “perception” component is considered a fundamental distinguishable aspect among them that it varies from “science” in the nature of definition of the legal doubt and factual doubt. In reality, the legislature with stating the category “perception” in this Article has attempted to add a new concept to the bases of the juvenile and minor criminal law but of course for ambiguity and theoretical imperfection the issue is arguable. “Perception” is an abstract and complicated concept in the cognitive neuroscience that it is of the cognitive categories of brain and associates to the mind activity. The present paper is going to determine this concept in the interpretation of the new neurolaw (neuroscience) and specify parameters for its attaining. Besides filling to a very great extent the scientific vacuums in this area the research findings present to the judge an appropriate opinion and criteria in relation to the child’s perception in conflict with the law.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Neurolaw (neuroscience)
  • Criminal liability
  • Juvenile delinquency (juvenile offending)
  • Perception
  • Article1 91 of Islamic Penal Code

مراجع

  1.  

    1. الهام، غلامحسین و محسن برهانی، درآمدی بر حقوق جزای عمومی؛ واکنش در برابر جرم، تهران، میزان، 1395 ش.
    2. پتفت، آرین، کالبدشکافی و بازتعریف مفهوم مسئولیت کیفری در قرائت حقوق جزای عصب‌شناختی، رساله پسادکتری حقوق و علوم اعصاب، تهران، مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکیِ دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، 1400 ش.
    3. پتفت، آرین و محمود عباسی، کلیات حقوق عصب‌شناختی، تهران، نشر حقوقی، مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکیِ دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، 1399 ش.
    4. رجبی‌پور، محمود،مبانی پیشگیری اجتماعی رشدمدار از بزهکاری اطفال و نوجوانان، تهران، میزان، 1391ش.
    5. رستمی، هادی و سیدپوریا موسوی، «مصالح عالیۀ کودکان و نوجوانان بزهکار در حقوق کیفری ایران؛ با تأکید بر پاسخ‌های تعزیرمدار»، مجله حقوقی دادگستری، دوره هشتاد و چهارم، شماره 112، دی 1399 ش.
    6. محمدی، ابوالحسن، مبانی استنباط حقوق اسلامی (اصول فقه)، تهران، دانشگاه تهران، 1399 ش.
    7. مدنی قهفرخی، سعید و امیرحمزه زینالی، آسیب‌شناسی حقوق کودکان در ایران (با تأکید بر کودک‌آزادی)، دیباچه علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، تهران، میزان، 1390 ش.
    8. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین، «از حق‌های کودکان تا حقوق کودکان»، دیباچه در: مدنی قهفرخی، سعید و امیرحمزه زینالی، آسیب‌شناسی حقوق کودکان در ایران، تهران، میزان، 1390 ش.
    9. همو، «دربارۀ افتراقی‌سازی سیاست جنایی»، دیباچه در: لازرژ، کریستین، درآمدی بر سیاست جنایی، ترجمه علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، چاپ هشتم، تهران، میزان، 1398 ش.
    10. Ahmed, Saz P. & Amanda Bittencourt-Hewitt & Catherine L. Sebastian, “Neurocognitive bases of emotion regulation development in adolescence”, Developmental Cognitive Neuroscience, Vol. 15, October 2015.
    11. Beißert, Hanna M. & Marcus Hasselhorn, “Individual Differences in Moral Development: Does Intelligence Really Affect Children’s Moral Reasoning and Moral Emotions?”, Frontiers in Psychology, Vol. 7, December 2016.
    12. Bennett, M. R. & P. M. Hacker, “Perception and memory in neuroscience: a conceptual analysis”, Progress in Neurobiology, Vol. 65(6), December 2001.
    13. Bracht, Tobias & Oliver Tüscher & Susanne Schnell et al., “Extraction of prefronto-amygdalar pathways by combining probability maps”, Psychiatry Research: Neuroimaging, Vol. 174, December 2009.
    14. Carlson, Neil R., Physiology of Behavior, 13th, Boston, Pearson, 2019.
    15. Cepeda, Nicholas J. & Arthur F. Kramer & Jessica C. M. Gonzalez de Sather, “Changes in Executive Control Across the Life Span: Examination of Task-Switching Performance”, Developmental Psychology, Vol. 37(5), 2001.
    16. Colby, Anne & Lawrence Kohlberg, The measurement of moral judgment, Cambridge, Cambridge University Press, 2020.
    17. Demetriou, Andreas & Michael Shayer & Anastasia Efklides (Eds.), Neo-Piagetian Theories of Cognitive Development: Implications and Applications for Education, London, Routledge, 2019.
    18. Derryberry, W. Pitt & Travis Wilson & Hannah Snyder & Tony Norman & Brian Barger, “Moral Judgment Developmental Differences Between Gifted Youth and College Students”, The Journal of Secondary Gifted Education, Vol. 17(1), Prufrock Press, Fall 2015.
    19. Eisenberg, Nancy & Randy Lennon & Karlsson Roth, “Prosocial development: A longitudinal study”, Developmental Psychology, Vol. 19(6), 1983.
    20. Elm, Dawn R., “Cognitive Moral Development in Ethical Decision-making”, Business and Society, Vol. 360, 2019.
    21. Ernst, Monique, “The triadic model perspective for the study of adolescent motivated behavior”, Brain and Cognition, Vol. 89, August 2014.
    22. Fang, Zhuo & Wi Hoon Jung & Marc Korczykowski et al., “Post-conventional moral reasoning is associated with increased ventral striatal activity at rest and during task”, Scientific Reports, Vol. 7, August 2017.
    23. Gibbs, John C., Moral Development and Reality: Beyond the Theories of Kohlberg, Hoffman, and Haidt, Oxford, Oxford University Press, 2019.
    24. Giedd, Jay N. & Matcheri Keshavan & Tomás Paus, “Why do many psychiatric disorders emerge during adolescence?”, Nature Reviews Neuroscience, Vol. 9(12), December 2008.
    25. Hänsel, Alexander & Ronald von Känel, “The ventro-medial prefrontal cortex: a major link between the autonomic nervous system, regulation of emotion, and stress reactivity?”, BioPsychoSocial Medicine, Vol. 2, November 2008.
    26. Hoffman, Martin L., Empathy and Moral Development: Implications for Caring and Justice, Cambridge, Cambridge University Press, 2020.
    27. Kelly, A. M. Clare & Adriana Di Martino & Lucina Q. Uddin et al., “Development of Anterior Cingulate Functional Connectivity from Late Childhood to Early Adulthood”, Cerebral Cortex, Vol. 19(3), March 2009.
    28. Kohlberg, L., “Stage and sequence: The cognitive-developmental approach to socialization”, in: David A. Goslin (Ed.), Handbook of Socialization: Theory and Research, Chicago, Rand McNally, 1969.
    29. Lee, Seon-Young & Paula Olszewski-Kubilius, “The Emotional Intelligence, Moral Judgment, and Leadership of Academically Gifted Adolescents”, Journal for the Education of the Gifted, Vol. 30(1), 2006.
    30. Madsen, Heather B. & Alexandre A. Guerin & Jee Hyun Kim, “Investigating the role of dopamine receptor- and parvalbumin-expressing cells in extinction of conditioned fear”, Neurobiology of Learning and Memory, Vol. 145, 2017.
    31. Malti, Tina & Brigitte Latzko, “Children’s moral emotions and moral cognition: towards an integrative perspective”, New Directions for Child and Adolescent Development, Vol. 129, 2010.
    32. Malti, Tina & Tobias Krettenauer, “The relation of moral emotion attributions to prosocial and antisocial behavior: A meta-analysis”, Child Development, Vol. 84(2), 2013.
    33. Milne, Elizabeth & Jordan Grafman, “Ventromedial Prefrontal Cortex Lesions in Humans Eliminate Implicit Gender Stereotyping”, The Journal of Neuroscience, Vol. 21(12), 2001.
    34. Nunner-Winkler, Gertrud, “Development of moral motivation from childhood to early adulthood”, Journal of Moral Education, Vol. 36(4), 2007.
    35. , “Zum Verständnis von Moral – Entwicklungen in der Kindheit” [Understanding Morality: Development in Childhood], in: F. E. Weinert (Ed.), Entwicklung im Kindesalter [Development in Childhood], Weinheim, Psychologische Verlags Union, 1998.
    36. Ochsner, Kevin N. & James J. Gross, “Cognitive Emotion Regulation: Insights from Social Cognitive and Affective Neuroscience”, Current Directions in Psychological Science, Vol. 17(2), 2008.
    37. Perlman, Susan B. & Kevin A. Pelphrey, “Regulatory Brain Development: Balancing Emotion and Cognition”, Social Neuroscience, Vol. 5(5-6), October 2010.
    38. Petoft, Arian, “An Overview of the Technical Limitations of Applying the fMRI Method in Neurolaw”, Bioethics Journal, Vol. 9(34), 2019.
    39. , “Neurolaw: A brief introduction”, Iranian Journal of Neurology, Vol. 14(1), January 2015.
    40. Petoft, Arian & Mahmoud Abbasi, “A Historical Overview of Law and Neuroscience: From the Emergence of Medico-Legal Discourses to Developed Neurolaw”, Archivio Penale, Vol. 3, 2019.
    41. , “Current limits of neurolaw: A brief overview”, Médecine & Droit, Vol. 161, 2020.
    42. Posner, Michael I. & Mary K. Rothbart, “Attention, self-regulation and consciousness”, Philosophical Transactions of The Royal Society B Biological Science, Vol. 353(1377), December 1998.
    43. Queen v. M'Naghten, 8 Eng. Rep. 718 [1843].
    44. R v Case and others [2006] EWCA Crim 1746.
    45. R v Pelham [2007] EWCA Crim 1321 [10].
    46. Scharnowski, Frank & Andrew A. Nicholson & Swann Pichon et al., “The role of the subgenual anterior cingulate cortex in dorsomedial prefrontal–amygdala neural circuitry during positive‐social emotion regulation”, Human Brain Mapping, Vol. 41(11), 2020.
    47. Schumann, Cynthia Mills & Julia Hamstra & Beth L Goodlin-Jones et al., “The amygdala is enlarged in children but not adolescents with autism; the hippocampus is enlarged at all ages”, Journal of Neuroscience, Vol. 24(28), July 2004.
    48. Shaw, Philip & Noor J. Kabani & Jason P. Lerch et al., “Neurodevelopmental Trajectories of the Human Cerebral Cortex”, Journal of Neuroscience, Vol. 28(14), April 2008.
    49. Siegel, Larry J. & John L. Worrall, Essentials of Criminal Justice, Washington, Cengage Learning, 2018.
    50. Smythies, John, “Philosophy, Perception, and Neuroscience”, Perception, Vol. 38(5), February 2009.
    51. Somerville, Leah H. & B. J. Casey, “Developmental neurobiology of cognitive control and motivational systems”, Current Opinion in Neurobiology, Vol. 20(2), February 2010.
    52. Tamnes, Christian K. & Kristine B. Walhovd & Anders M. Dale et al., “Brain development and aging: overlapping and unique patterns of change”, Neuroimage, Vol. 68, March 2013.
    53. Tanner, Carmen & Markus Christen, “Moral Intelligence – A Framework for Understanding Moral Competences”, in: Markus Christen et al. (Eds.), Empirically Informed Ethics: Morality between Facts and Norms, Berlin, Springer, 2018.

     

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار