پیشگیری از تکرار جرم از طریق هوش مصنوعی؛ مقتضیات و محدودیت‌ها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه شیراز

چکیده

رشد حیرت‌انگیزِ استفاده از هوش مصنوعی در حوزه‌های حمل و نقل، بهداشت و سلامت و...، بر کسی پوشیده نیست. امروزه نظام عدالت کیفری نیز برای حل برخی از مسائل و مشکلات خود در زمینۀ پیشگیری از تکرار جرم، به این ابزار فناورانه چشم دوخته است. پیشگیری از تکرار جرم و پیش‌بینی اصلاح مرتکب، به دور از ملاحظات شخصی و ذهنی و یا سنجش احتمال تکرار جرم در حین تعلیق، آزادی مشروط و یا سایر تأسیسات قابل اجرا در بستر جامعه، همواره یک مسئله اساسی برای حقوق‌دانان، جرم‌شناسان، قضات و نیز پلیس بوده است. برای حل این مسئله، آیا می‌توان به ظرفیت‌های هوش مصنوعی امید بست تا بر اساس گذشته فرد، رفتار آینده وی را پیش‌بینی کرد؟ یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که اگرچه این موضوع به لحاظ فنی شدنی بوده و مقتضیات آن فراهم است، اما اجرای آن به هر قیمتی ممکن نیست. توضیح اینکه به منظور اجتناب از هر گونه تعرض احتمالی به اصول اساسی‌شدۀ حقوق کیفری، رعایت محدودیت‌های ماهوی و شکلی حقوقی و نیز مرام‌نامه‌های اخلاق حرفه‌ای الزامی است.
به عبارت دیگر، به کارگیری تدابیر پیشگیری از تکرار جرم از طریق هوش مصنوعی، در پرتو این محدودیت‌ها امکان‌پذیر است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Prevention of Recidivism through Artificial Intelligence; Requirements and Limitations

نویسنده [English]

  • Shahram Ebrahimi
associated professor at University of Shiraz
چکیده [English]

The astounding growth of the use of artificial intelligence in the fields of transportation, health and etc. is not hidden from anyone. Nowadays, the criminal justice system is also looking at this technological tool to solve some of its issues and problems in preventing of recidivism. Prevention of recidivism and predicting rehabilitation of the perpetrator far from personal and subjective (mental) considerations or measuring the probability of recidivism during suspension, parole or other applicable executory establishments in society has always been a fundamental issue for jurists, criminologists, judges and police. Is it possible to solve this problem by hoping for the capabilities of artificial intelligence to predict one’s future behavior based on his/her past? The findings of the research show that although this issue is technically feasible and its requirements are available, its implementation is not possible at any cost. It is explained that the observance of substantive restrictions and legal adjective (procedural) restrictions and also, code of conduct of professional ethics in order to avoid any possible encroachment on the basic principles of criminal law is mandatory. In other words, it is possible to apply measures to prevent recidivism through artificial intelligence despite these limitations.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Artificial intelligence
  • Algorithm
  • Prevention of recidivism
  • Dangerous state

مراجع

  1. آشوری، محمد، و علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، «دفاع اجتماعی در آغاز سدۀ بیست و یکم»، دیباچه در: آنسل، مارک، دفاع اجتماعی، ترجمه محمد آشوری و علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، ویراست پنجم، چاپ پنجم، تهران، کتابخانه گنج دانش، تابستان 1395 ش.
  2. ابراهیمی، شهرام، «ارزیابی تحولات اخیر سیاست کیفری در قبال بزهکاران مزمن در پرتو موازین حقوق بشر (از مراقبت و تنبیه تا تنبیه و مراقبت)»، مجموعه مقالات اولین همایش ملی پیشگیری از جرم، پیشگیری از تکرار جرم، بزه‌دیدگی با تأکید بر نقش پلیس، تهران، 1387 ش.
  3. همو، «پیشگیری از جرم در جامعۀ منتظرِ گشایش‌های سیاسی و اقتصادی»، دیباچه در: جندلی، منون، درآمدی بر پیشگیری از بزهکاری، ترجمه و تحقیق شهرام ابراهیمی، چاپ سوم، تهران، میزان، 1401 ش.
  4. پاکنهاد، امیر، سیاست جنایی ریسک‌مدار، چاپ دوم، تهران، میزان، 1394 ش.
  5. توسلی نائینی، منوچهر، قدرت‌اللّٰه خسروشاهی، و زهره نصراللهی، «اصل برابری سلاح‌ها در مرحله تحقیقات مقدماتی در قانون آیین دادرسی کیفری 1392 و اسناد بین‌المللی حقوق بشر»، مجله حقوقی دادگستری، سال هشتادم، شماره 94، تابستان 1395 ش.
  6. دارابی، شهرداد، «تحولات راهبرد پیشگیری از جرم در مدل مردم‌سالار سیاست جنایی»، فصلنامه دیدگاه‌های حقوق قضایی، سال بیست و سوم، شماره 83، پاییز 1397 ش.
  7. رستمی، هادی، حقوق کیفری و لیبرالیسم، تهران، نگاه معاصر، 1399 ش.
  8. شیری، عباس، «تکرار جرم»، مقاله در: حقوق کیفری پویا (مجموعه مقاله‌ها در پاسداشت استاد دکتر محمدعلی اردبیلی)، تهران، میزان، 1400 ش.
  9. همو، «دیپ‌فیک یا همانندسازی صوتی یا تصویری غیر واقعی در قلمرو حقوق کیفری»، فصلنامه تحقیقات حقوقی، شماره 100، در نوبت چاپ.
  10. غلامی، حسین، و مهری برزگر، «کارکرد روش‌های پیش‌بینی تکرار جرم در اعطای آزادی مشروط»، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال هفتم، شماره 24، پاییز 1397 ش.
  11. کردعلیوند، روح‌الدین، «عدالت پیشگویانه»، مقاله در: دانشنامه سیاستگذاری حقوقی، به کوشش لعیا جنیدی و امیرحسن نیازپور، تهران، معاونت حقوقی رئیس‌جمهور، 1399 ش.
  12. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین، «از عدالت کیفری ”کلاسیک“ تا عدالت ”ترمیمی“»، مجله تخصصی الهیات و حقوق (آموزه‌های حقوق کیفری جدید)، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، سال سوم، شماره‌های 3ـ4 (پیاپی 9ـ10)، پاییز و زمستان 1382 ش.
  13. همو، «بین‌المللی و اساسی شدنِ اصول حقوق کیفری»، مقاله در: دانشنامه سیاستگذاری حقوقی، به کوشش لعیا جنیدی و امیرحسن نیازپور، تهران، معاونت حقوقی رئیس‌جمهور، 1399 ش.
  14. همو، «پیوند حقوق کیفری و جرم‌شناسی»، مقاله در: افق‌های نوین حقوق کیفری (نکوداشت‌نامه استاد دکتر حسین آقایی‌نیا)، تهران، میزان، 1398 ش.
  15. همو، «تحولات جرم‌شناسی بزهکاری یقه‌سفیدها»، دیباچه در: دارابی، شهرداد، بزهکاری یقه‌سرخ‌ها، تهران، میزان، زمستان 1398 ش.
  16. همو، «درآمدی بر پژوهش در نظام عدالت کیفری؛ فرصت‌ها و چالش‌ها»، دیباچه در: بایسته‌های پژوهش در نظام عدالت کیفری (مقالات برگزیده نخستین همایش ملی پژوهش در نظام عدالت کیفری؛ فرصت‌ها و چالش‌ها)، تهران، اداره کل دفتر آموزش و پرورش سازمان قضایی نیروهای مسلح با همکاری میزان، 1392ش.
  17. همو، «درباره تحولات جرم‌شناسی»، دیباچه در: مگوایر، مایک و دیگران، دانشنامۀ جرم‌شناسی آکسفورد، ترجمه حمیدرضا ملک‌محمدی، تهران، میزان، 1389 ش.
  18. همو، «کیفرشناسی نو ـ جرم‌شناسی نو؛ درآمدی بر سیاست جنایی مدیریتی خطرمدار»، مقاله در: تازه‌های علوم جنایی (مجموعه مقاله‌ها)، زیر نظر علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، کتاب اول، چاپ دوم، تهران، میزان، بهار 1395 ش.
  19. همو، «نقش ریاضیات در آغاز و گسترش مطالعات علمی جرم»، دیباچه در: دایرةالمعارف ریاضیات و علوم جنایی، به کوشش مریم عباچی، چاپ دوم، تهران، میزان، پاییز 1400 ش.
  20. نیازپور، امیرحسن، «بررسی جرم‌شناسانه ماده 38 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392»، آموزه‌های حقوق کیفری، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، دوره جدید، سال یازدهم، شماره 7، بهار و تابستان 1393 ش.
  21. همو، پیشگیری از جرم، تهران، دادگستر، 1400 ش.
  22. هالوی، گابریل، مسئولیت کیفری ربات‌ها، ترجمه فرهاد شاهیده و طاهره قوانلو، چاپ دوم، تهران، میزان، 1400 ش.
  23. Anyoha, Rockwell, “A brief history of Artificial Intelligence: on the past, present, and future of Artificial Intelligence”, California Management Review, 61(4), 2019.
  24. Barraud, Boris, “Un algorithme capable de prédire les décisions des juges: vers une robotisation de la justice?”, Les Cahiers de la Justice, N° 1, 11 Sep. 2017.
  25. Brigant, Jean-Marie, «Les risques accentués d’une justice pénale prédictive», dans Archives de philosophie du droit, Tome 60, Dalloz , 2018.
  26. Castets-Renard, Céline, «L’IA en pratique: la police prédictive aux États-Unis», dans Dalloz IP/IT, N° 5, 2019.
  27. Delmas-Marty, Mireille, «Vers une justice pénale prédictive», dans Humanisme et Justice: mélanges en l’honneur de Geneviève Giudicelli-Delage, Dalloz, 2017.
  28. Étude de faisabilité sur la mise en place éventuelle d'un mécanisme de certification des outils et services d'intelligence artificielle dans le domaine juridique et judiciaire, Commission europeenne pour l’efficacite de la justice (CEPEJ) 15 Rev, 8 décembre 2020.
  29. Étude du Conseil de l’Europe, «Un cadre juridique pour les systèmes d'intelligence artificielle», DGI (2021)04, Adopté par le CAHAI lors de sa 3e réunion plénière le 17 décembre 2020.
  30. Merabet, Samir, Vers un droit de l'intelligence artificielle, Préface d'Hugo Barbier, Nouvelle Bibliotheque De Theses, Volume 197, Dalloz, 8 Juillet 2020.
  31. Morvan, Patrick, Criminologie, LexisNexis (Éditeur), 2019.
  32. O'Neil, Cathy, Algorithmes - La bombe à retardement, Arenes, 7 Nov. 2018.
  33. Oswald, Marion, Jamie Grace, Sheena Urwin et Geoffrey arnes, «Algorithmic risk assessment policing models: lessons from the Durham HART model and 'Experimental' proportionality», dans Information & Communications Technology Law, 2018.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار