بزه‌دیدگان شاکی در جرایم منافی عفت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دوره دکتری، حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی گرگان، گرگان، ایران

2 استادیار حقوق کیفری، گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، تهران، ایران

چکیده

وضعیت نظام حقوقی ایران در خصوص اینکه شکایت چه اشخاصی در جرایم منافی عفت قابل رسیدگی است و به عبارتی چه اشخاصی در این دست جرایم بزه‌دیده محسوب می‌شوند، مبهم و بحث‌برانگیز است. با این حال، بزه‌دیده شخصی است که به طور مستقیم و عرفاً متحمل ضرر و زیان شده باشد و در جرایم منافی عفت، فردی که طرف ارتکاب عمل منافی عفت است، متضرر مستقیم از بزه می‌باشد. لذا شکایت سایر اشخاص به جز مواردی که قانون‌گذار آن‌ها را ملحق به شاکی کرده است، مجوز آغاز تعقیب نیست. به علاوه، طرف مقابل عمل منافی عفت نیز در تمامی موارد بزه‌دیده نیست و چنانچه رضایت واقعی به ارتکاب بزه داشته باشد، شخص متحمل ضرر و زیان تلقی نمی‌شود؛ اما چنانچه رضایت با تهدید، اغفال و نظایر آن و به نحوی صورت گیرد که عرفاً فرد، متحمل ضرر و زیان و بزه‌دیده تلقی شود، حتی اگر شخص واجد عنصر روانی باشد، احکام شاکی بر وی بار می‌شود و شکایتش قابل رسیدگی است. نوشتار حاضر در دو مبحث کلی به دنبال پاسخ به این پرسش اساسی است که در جرایم منافی عفت، چه شخص یا اشخاصی بزه‌دیده محسوب می‌شوند و در نتیجه، شکایت آن‌ها می‌تواند موجب آغاز و ادامه رسیدگی کیفری باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Complainant Victims in Detrimental Crimes to Public Morality

نویسندگان [English]

  • Abdolkarim Baniasadi 1
  • Valiollah Ansari 2
1 PhD student in Criminal Law & Criminology
2 Assistant professor at Islamic Azad University, Tehran North Branch
چکیده [English]

The situation of Iran’s legal system is ambiguous and controversial about who can be prosecuted for detrimental crimes to public morality (crimes against morality) and in other words, who are considered victims in such crimes. However, a victim is a person who has suffered losses directly and conventionally (customarily), and the person who is in the opposite side of the act against public morality and chastity is the direct victim of the crime in detrimental crimes to public morality. Therefore, the complaints of other persons, except those which the legislator has added them to the complainant, are not allowed to initiate prosecutions. Furthermore, the opposite party of detrimental acts to public morality (with incompatible with chastity, crimes against morality) is not guilty in all cases, and the victim is not considered to be the one who suffers the loss, if the he/she has real consent to the commitment of a crime, but if consent is made by threats, deception and so on, and in a way that the person is conventionally considered to be the victim of loss and damage, even if the person has a criminal intent (mens rea), the plaintiff's sentences will be imposed on him/her and his/her complaint can be processed. The present article is going to answer this basic question in two general topics: Which person or persons are considered victims in detrimental crimes to public morality (crimes against morality), and as a result, their complaint can lead to the initiation and continuation of criminal proceedings.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Detrimental act to chastity
  • Plaintiff
  • Victim
  • Prohibition of investigation

مراجع

  1. آخوندی، محمود، آیین دادرسی کیفری (جلد اول: کلیات و دعاوی ناشی از جرم)، چاپ هفدهم، تهران، دوراندیشان، 1394 ش.
  2. آشوری، محمد، آیین دادرسی کیفری، چاپ بیست و یکم، تهران، سمت، 1398 ش.
  3. آقایی، مهدی، رسیدگی به جرایم منافی عفت (با نگرشی کاربردی)، چاپ پنجم، تهران، مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضاییه، 1400 ش.
  4. اردبیلی، محمدعلی، حقوق جزای عمومی، چاپ پنجاه و هشتم، تهران، میزان، 1400 ش. (الف)
  5. همو، کلیات حقوق جزا، چاپ پنجم، تهران، میزان، 1400 ش. (ب)
  6. اسپانلو، محمود، ایرج گلدوزیان، و کیومرث کلانتری، «چالش‌های اثبات دعوای تجاوز جنسی در فرایند کیفری ایران»، آموزه‌های حقوق کیفری، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، سال هفدهم، شماره 19، بهار و تابستان 1399 ش.
  7. اکرمی، روح‌اللّٰه، «عنصر عنف در زنا از منظر فقه، حقوق جزای ایران و انگلیس»، فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، سال سوم، شماره 1 (پیاپی 7)، بهار 1395 ش.
  8. برجس، آن ولبرت، چریل رگر، و آلبرت آر. رابرتس، بزه‌دیده‌شناسی؛ نظریه‌ها و کاربردها، ترجمه حمیدرضا ملک محمدی، تهران، میزان، 1395 ش.
  9. برهانی، محسن، و مهسا دادجو، «مفهوم و جایگاه عنف در حقوق کیفری ایران»، فصلنامه حقوق اسلامی، سال چهاردهم، شماره 53، تابستان 1396 ش.
  10. توجهی، عبدالعلی، و رحمان صبوحی، «سیاست جنایی بزه‌پوشی در حدود (با تأکید بر جرایم منافی عفت)»، ماهنامه دادرسی، سال هجدهم، شماره 108، بهمن و اسفند 1393 ش.
  11. جمعی از مترجمان، دانشنامه بزه‌دیده‌شناسی و پیشگیری از جرم، زیر نظر علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، تهران، میزان، مرکز تحقیقات کاربردی پلیس پیشگیری ناجا، 1393 ش.
  12. حدادزاده نیری، محمدرضا، «تحقیق در جرایم منافی عفت (تحلیل تبصره ماده 43 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری)»، مجله حقوقی دادگستری، سال هفتاد و سوم، شماره 67، پاییز 1388 ش.
  13. حسینی، سیدبهزاد، مطالعه فرایند رسیدگی به جرایم منافی عفت در قانون آیین دادرسی کیفری 1392 در پرتو موازین فقهی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 1395 ش.
  14. خالقی، علی، آیین دادرسی کیفری، چاپ چهل و سوم، تهران، شهر دانش، 1400 ش.
  15. خدایار، حسین، و رحیم نوبهار، «بازخوانی تحلیلی ـ انتقادی مفهوم اقامه حد و تعطیل حد»، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال هفتم، شماره 25، زمستان 1397 ش.
  16. رایجیان اصلی، مهرداد، بزه‌دیده‌شناسی (جلد یکم: تحولات بزه‌دیده‌شناسی و علوم جنایی)، تهران، شهر دانش، 1390 ش.
  17. رحمدل، منصور، آیین دادرسی کیفری (جلد نخست)؛ کلیات تحولات آیین دادرسی و دعاوی ناشی از جرم، تهران، دادگستر، 1393 ش.
  18. رستمی، هادی، آیین دادرسی کیفری، چاپ دوم، تهران، میزان، 1401 ش.
  19. ستارچه، علی، رویکرد سیاست جنایی ایران درباره بزه‌دیدگان جرایم جنسی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی شاهرود، دانشکده حقوق، 1395 ش.
  20. شاهیده، فرهاد، بزه‌دیده‌شناسی (نقش بزه‌دیده در ارتکاب جرم و تعیین کیفر)، تهران، مجد، 1393 ش.
  21. شعیب، محمدمهدی، «تحلیل فقهی ماده 102 آیین دادرسی کیفری با تأکید بر مفهوم و مصادیق شاکی خصوصی»، رسائل؛ مجله علمی دانش‌پژوهان مرکز آموزش‌های تخصصی فقه، شماره 8، پاییز 1395 ش.
  22. شفیعی، سیدحبیب، تعقیب و تحقیق در جرایم منافی عفت در ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده حقوق، 1397 ش.
  23. شیدائیان، مهدی، و زینب شیدائیان، «رویکرد قانون آیین دادرسی کیفری 1392 به جرایم منافی عفت»، مجله حقوقی دادگستری، سال هشتاد و دوم، شماره 101، بهار 1397 ش.
  24. طهماسبی، جواد، آیین دادرسی کیفری؛ جلد دوم (تحقیقات مقدماتی)، تهران، میزان، 1394 ش.
  25. عاملی جبعی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه، قم، کتابفروشی داوری، 1410 ق.
  26. عاملی جزینی (شهید اول)، محمد بن جمال‌الدین مکی، القواعد و الفوائد، قم، کتابفروشی مفید، بی‌تا.
  27. محقق حلّی، ابوالقاسم نجم‌الدین جعفر بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، چاپ دوم، قم، اسماعیلیان، 1408 ق.
  28. محمدی جورکویه، علی، «سیاست جنایی اسلام در جرایم جنسی»، فصلنامه حقوق اسلامی، سال هفتم، شماره 24، بهار 1389 ش.
  29. مکارم شیرازی، ناصر، استفتائات جدید، چاپ دوم، قم، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب‰، 1427‍ ق.
  30. منیری، ثریا، و رحیم وکیل‌زاده، «تحلیلی پیرامون سختگیری اثبات جرایم در فقه امامیه»، فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، سال سیزدهم، شماره 47، بهار 1396 ش.
  31. میرمحمدصادقی، حسین، حقوق کیفری اختصاصی (4)؛ جرایم علیه شخصیت معنوی اشخاص، چاپ دوم، تهران، میزان، 1400 ش.
  32. نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ هفتم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1981 م.
  33. نیکخواه کوه‌جهری، محمدحسین، تحقیق در جرایم منافی عفت از منظر فقه امامیه و حقوق کیفری ایران با تأکید بر رویه قضایی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشکده حقوق و الهیات، 1396 ش.
  34. Friedman, Lawrence M. & Joanna L. Grossman, The Walled Garden: Law and Privacy in Modern Society, Rowman & Littlefield Publishers, 2022.
  35. Galaway, Burt & Joe Hudson (Eds.), Perspectives on Crime Victims, CV Mosby Company, 1981.
  36. Kumar, Surendra, “Decriminalisation of Adultery: A Step Towards Rights Based Social Relations”, Research Journal of Humanities and Social Sciences, Vol. 10(2), 2019.
  37. Lynch, Nessa & Yannick van den Brink & Louise Forde (Eds.), Responses to Serious Offending by Children: Principles, Practice and Global Perspectives, Taylor & Francis Group, 2022.
  38. Miller, Alyssa, “Punishing Passion: A Comparative Analysis of Adultery Laws in the United States of America and Taiwan and their Effects on Women”, Fordham International Law Journal, Vol. 41(2), 2017.
  39. Payne, James L., Costly Returns: The Burdens of the U.S. Tax System, Ics Press, 1993.
  40. Pollock, Joycelyn M., Crime & Justice in America: An Introduction to Criminal Justice, Routledge, 2011.
  41. Robin, Gerald D. & Richard H. Anson, Introduction to the Criminal Justice System, New York, Harper & Row Publishers, 1987.
  42. Russell-Brown, Katheryn, & Angela J. Davis, Criminal Law, Sage Publications, 2015.
  43. Yochelson, Samuel & Stanton E. Samenow, The Criminal Personality; Volume II: The Change Process, Rowman & Littlefield Publishers, 1994.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار