انعکاس نظریه‌های عدالت کیفری در اساسنامه دیوان کیفری بین‌المللی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری حقوق بین‌الملل عمومی

2 استادیار گروه حقوق بین‌الملل عمومی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

عدالت به عنوان یکی از بغرنج‌ترین مسائل در زمینه روابط انسانی محسوب می‌گردد؛ به ویژه زمانی که قرار است از طرف دیوان کیفری بین‌المللی در جهت «جبران خسارت زیان‌دیده» و «برخورد با مجرمان و مجازات آن‌ها»، گام‌هایی برای تحقق آن برداشته شود. پیچیدگی این موضوع زمانی تشدید می‌شود که دیوان تحقق عدالت را به موضوع صلح و امنیت و رفاه پیوند می‌زند. بررسی مفهوم عدالت در پرتو صلاحیت تکمیلی نشان می‌دهد که اساسنامه رم با توسل به آن در تلاش است تا حدی به تطبیق تکثرگرایی هنجاری بر عملکرد عدالت بین‌المللی کیفری بپردازد. در عین حال، مفهوم عدالت در اساسنامه رم، ناظر بر شرایط و موقعیت‌های مختلف می‌باشد. ضمن اینکه عدالت در مفهوم خاص خود ناظر به احراز تقصیر بزهکار و همچنین اصلاح آن و در مفهوم عام خود شامل منافع بزه‌دیدگان نیز می‌شود. از همین روست که دیوان به منظور تأثیر پایدار خود بر عدالت و صلح، اقدام به ایجاد واحدی برای حمایت از قربانیان و شاهدان و همچنین ایجاد صندوق امانی نموده است. دیوان در عین حال عدالت سزادهنده را از طریق مجازات مرتکبان جنایات دسته‌جمعی به معرض اجرا می‌گذارد. بر همین اساس، آرای دیوان بیشتر در جهت بازدارندگی با هدف دستیابی به صلح و امنیت بوده است تا تناسب بین مجازات و فعل ارتکابی مجرمانه؛ به طوری که در احکام آن نشانه‌هایی از جبران نابرابری پیش آمده که همانا مفهوم عدالت سزادهنده به چشم نمی‌خورد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Reflection of Criminal Justice Theories in the Statutes of the International Criminal Court

نویسندگان [English]

  • Bahram Pashmi 1
  • Heybatollah Nazhandimanesh 2
1 PhD in Public International Law
2 Assistant professor at Allameh Tabataba'i University
چکیده [English]

Justice is considered as one of the most complicated issues in the field of human relations, especially when steps are to be taken by the ICC in order to compensate for “victim’s damage” and “deal with criminals and punish them”. The complexity of this issue is intensified when the Court connects the realization of justice to the issue of peace, security and prosperity. The study of the concept of justice in the supplementary jurisdiction shows that the Rome Statute, by appealing to it, is trying to partially adapt normative pluralism to the performance of international criminal justice. At the same time, the concept of justice in the Rome Statute is based on different circumstances and situations. In addition, justice in its own special sense is based on the authentication of offender’s fault as well as the rehabilitation of the offender, and in its general sense also includes the interests (profits) of the victims. That’s why the Court in order to have a lasting impact on justice and peace, has established a unit to support victims and witnesses, as well as establishing a trust fund. The Court, meanwhile, enforces the retributive justice by punishing perpetrators of atrocity crime. Accordingly, the Court’s decisions were aimed more at deterring (preventive) with the aim of achieving peace and security rather than the proportionality of offence and punishment; thus, indications of compensation for inequality have been occurred, which is not the concept of retributive justice in its rulings.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Criminal prosecution
  • Peace
  • Procedural justice
  • Politicized justice
  • Criminal justice
  • Selective justice

مراجع

  1. پورفرج، علی‌رضا، و حبیب انصاری سامانی، «بررسی نظری عدالت استحقاقی مبتنی بر نظام شایستگی با مبانی عدالت اسلامی»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، سال دهم، شماره 40، زمستان 1389 ش.
  2. حسینی اکبرنژاد، هاله، «صلاحیت تکمیلی دیوان بین‌المللی کیفری: پویایی نظام‌های قضایی ملی
    در مقابله با بی‌کیفری»، مجله حقوقی بین‌المللی، سال بیست و ششم، شماره 41، پاییز و زمستان 1388ش.
  3. راسخ، محمد، حق و مصلحت؛ مقالاتی در فلسفه حقوق؛ فلسفه حق و فلسفه ارزش، ویراست سوم تهران، نی، 1393 ش.
  4. زمانی، سیدقاسم، «استقرار دیوان کیفری بین‌المللی: بیم‌ها و امیدها»، مجله پژوهش‌های حقوقی، سال اول، شماره 2، پاییز و زمستان 1381 ش.
  5. زمانی، سیدقاسم، و هاله حسینی اکبرنژاد، «جامعه بین‌المللی و عدالت کیفری جهانی»، فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، سال چهل و پنجم، شماره 3، پاییز 1394 ش.
  6. سادات اسدی، لیلا، «جبران خسارت ناشی از جرم در دادرسی‌های کیفری بین‌المللی»، مجله حقوقی دادگستری، سال هفتاد و سوم، شماره 68، زمستان 1388 ش.
  7. ساریخانی، عادل، و مهدی خاقانی اصفهانی، «نقد عدالت کیفری ترمیمی در گفتمان جرم‌شناسی غربی از منظر سیاست جنایی قرآن کریم»، کاوشی نو در معارف قرآنی، سال اول، شماره 1، بهار و تابستان 1391 ش.
  8. سلیمی، صادق، «مفهوم و مرجع احراز ”منافع عدالت“ در دیوان بین‌المللی کیفری در پرتو وضعیت افغانستان»، پژوهشنامه حقوق کیفری، سال دوازدهم، شماره 1 (پیاپی 23)، بهار و تابستان 1400 ش.
  9. شریعت‌باقری، محمدجواد، «نگاهی به اساسنامه دیوان کیفری بین‌المللی»، فصلنامه دیدگاه‌های حقوق قضایی، سال سوم، شماره 12، زمستان 1377 ش.
  10. شیری، عباس، «پارادایم‌های عدالت کیفری: عدالت سزادهنده و عدالت ترمیمی»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، شماره 74، زمستان 1385 ش.
  11. عباسی، مصطفی، افق‌های نوین عدالت ترمیمی؛ میانجیگری کیفری، تهران، دانشور، 1383 ش.
  12. همو، «عدالت ترمیمی، دیدگاه نوین عدالت کیفری»، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی (مجله پژوهش حقوق و سیاست سابق)، سال پنجم، شماره 9، پاییز و زمستان 1382 ش.
  13. غلامی، حسین، و امید رستمی غازانی، «زمینه‌های عدالت ترمیمی در اساسنامه دیوان کیفری بین‌المللی»، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال دوم، شماره 4، پاییز 1392 ش.
  14. فلسفی، هدایت‌اللّٰه، «حقوق بین‌الملل از اراده مطلق تا عقل و واقعیت، و از عقل و واقعیت تا بشریت»، سالنامه ایرانی حقوق بین‌الملل و تطبیقی، شماره 2، 1385 ش.
  15. قاری سیدفاطمی، سیدمحمد، حقوق بشر در جهان معاصر (دفتر دوم؛ جستارهایی تحلیلی از حق‌ها و آزادی‌ها)، چاپ سوم، تهران، شهر دانش، 1395 ش.
  16. همو، حقوق بشر در جهان معاصر (دفتر یکم؛ درآمدی بر مباحث نظری: مفاهیم، مبانی، قلمرو و منابع)، چاپ چهارم، تهران، شهر دانش، 1395 ش.
  17. گلدوزیان، ایرج، و قدرت اصغریان، «حق وتو، شورای امنیت و نقش آن از منظر حقوق بین‌الملل کیفری»، ماهنامه دادرسی، سال شانزدهم، شماره 91، فروردین و اردیبهشت 1391 ش.
  18. نجاری لواسانی، آزاده، عدالت سزادهنده، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، 1388 ش.
  19. نجفی ابرندآبادی، علی حسین، «از عدالت کیفری کلاسیک تا عدالت ترمیمی»، آموزه‌های حقوق کیفری (مجله تخصصی الهیات و حقوق سابق)، سال سوم، شماره‌های 3ـ4 (پیاپی 9ـ10)، پاییز و زمستان 1382 ش.
  20. نیازمند، ندا، مهرداد رایجیان اصلی، و محمدمهدی ساقیان، «چالش‌های مترتب بر حق‌های بزه‌دیده در دیوان جنایی بین‌المللی»، مطالعات حقوق کیفری و جرم‌شناسی، سال چهل و نهم، شماره 1 (پیاپی 12)، بهار و تابستان 1398 ش.
  21. نیازمند، ندا، و مهرداد رایجیان اصلی، «حق جبران و ترمیم برای بزه‌دیده و چالش‌های فراروی آن در دیوان جنایی بین‌المللی»، آموزه‌های حقوق کیفری، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، سال شانزدهم، شماره 17، بهار و تابستان 1398 ش.
  22. Braithwaite, J., “The Rise and Risks of Restorative Justice”, British Journal of Criminology, Vol. 43, Oxford, Hart Publishing, 2002.
  23. Garbett, Claire, “The International Criminal Court and restorative justice: victims, participation and the processes of justice”, Restorative Justice, Vol. 5(2), 2017, Available at: <https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/20504721.2017.1339953? needAccess=true>.
  24. Gbele, Natali & Salman Khan, “The Selection of the ‘Worst of the Worst’”, The ICC’s Policy Paper on Case Selection and Prioritisation, 2021, Available at: <https:// voelkerrechtsblog.org/the-selection-of-the-worst-of-the-worst>.
  25. Gegout, Catherine, “The International Criminal Court: limits, potential and conditions for the promotion of justice and peace”, Third World Quarterly, Vol. 34(5), 2013, Available at: <https://www.tandfonline.com/doi/figure/10.1080/01436597.2013.800737? scroll=top&needAccess=true>.
  26. Kotecha, Birju, “The International Criminal Court’s Selectivity and Procedural Justice”, Journal of International Criminal Justice, Vol. 18(1), 2020, Available at: <https://doi.org/10.1093/jicj/mqaa020>.
  27. Kourabas, Michael, “A Vienna Convention Interpretation of the ‘Interests of Justice’ Provision of the Rome Statute, the Legality of Domestic Amnesty Agreements, and the Situation in Northern Uganda: A ‘great qualitative step forward,’ or a normative retreat?, 2007, Available at: <https://jilp.law.ucdavis.edu/issues/volume-14-1/ Kourabas3_PDf.pdf>.
  28. Lindahl, Hans, “Inside and Outside Global Law”, Sydney Law Review, Vol. 41(1), 2019, Available at: <http://classic.austlii.edu.au/au/journals/SydLawRw/2019/1.html>.
  29. , “The Rome Statute: Global Justice and the Asymmetries of Recognition”, Indiana Journal of Global Legal Studies, Vol. 25(2), 2018.
  30. Nsereko, Daniel David Ntanda, “The ICC and Complementarity in Practice”, Leiden Journal of International Law, Vol. 26(2), 2013, Available at: <https://www.cambridge. org/core/journals/leiden-journal-of-international-law/article/abs/icc-and-complementarity-in-practice/1CCFFA9FBC51489C1A2477B506BEB4D4>.
  31. Philipp, Christiane E., “The International Criminal Court – A Brief Introduction”, Max Planck Yearbook of United Nations Law, Vol. 7, 2003.
  32. Report of the Independent Commission of Inquiry on the Gaza Conflict, UN Doc. A/HRC/29/52(2015), paras. 26, 68, 73, 76, 619.
  33. Report of the Secretary General on the Rule of Law and Transitional Justice, 23rd August, 2004, S/2004/616, introduction & para. 49 respectively.
  34. Ross, Callum, “Selective Justice and Persecution? The African View of the ICC-UNSC Relationship”, E-International Relations, 2018, Available at: <https://www.e-ir.info/2018/ 09/16/selective-justice-and-persecution-the-african-view-of-the-icc-unsc-relationship>.
  35. Schabas, William A., An Introduction to the International Criminal Court, 2nd, Cambridge University Press, 2003.
  36. Song, Sang-Hyun, President of the International Criminal Court, 7th Consultative Assembly of Parliamentarians for the International Criminal Court and the Rule of Law & World Parliamentary Conference of Human Rights, International Human Rights, Day 2012, Remarks at the opening session, Rome, Italy, 10 December 2012, Available at: <https://www.icc-cpi.int/iccdocs/pids/statements/121210pgacap-iccspeech.pdf>.
  37. Tom, Patrick, “The Acholi Traditional Approach to Justice and the War in Northern Uganda”, 2006, Available at: <https://www.beyondintractability.org/casestudy/tom-acholi>.
  38. Urs, Priya, “Justice as Message Symposium: The Selectivity of International Criminal Justice”, Available at: <http://opiniojuris.org/2020/12/18/justice-as-message-symposium-the-selectivity-of-international-criminal-justice>.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار