توهین، افترا و نشر اکاذیب تعزیری؛ از جرم‌انگاری تا جرم‌زدایی با تأکید بر الگوی حقوق مدنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 استادیار گروه حقوق، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه گیلان

چکیده

به طور سنتی، توهین، افترا و نشر اکاذیب علیه اشخاص با هدف حمایت از ارزش شهرت و آبرو و حیثیت، جرم‌انگاری شده‌اند. گرچه حمایت کیفری نشان‌دهندۀ اهمیت زیاد ارزش‌های یادشده است، گاه با دیگر ارزش‌های مورد حمایت حقوق، به طور مشخص حق آزادی بیان و اطلاع‌رسانی، در تزاحم قرار می‌گیرند؛ به گونه‌ای که پاسداشت هر دو حق یادشده، برقراری موازنه‌ای قانونی بین آن‌ها را ضروری می‌سازد تا حمایت از یک حق به گونه‌ای نباشد که به حق دیگر، محدودیت‌های ناروای قانونی وارد کند. از همین رو بوده است که برخی کشورها، رویکرد جرم‌زدایی را در پیش گرفته و مسئولیت و پاسخ‌های مدنی را جایگزین مجازات کرده‌اند. این مقاله با در نظر گرفتن این مسئله مهم و با مطلوب‌تر دانستن رویکرد میانه، پیشنهاد می‌کند در خصوص جرایم توهین، افترای لفظی و نشر اکاذیب تعزیریِ علیه اشخاص بی‌آنکه حمایت کیفری به طور کلی از نظام حقوقی رخت بربندد، جز در موارد محدود، با شرایطی تنها از ضمانت اجراهای مدنی و جبران خسارت معنوی استفاده شود تا بدین‌سان، حق آزادی بیان و اطلاع‌رسانی که خیر جمعی بسیار زیاد و بیشتری به همراه دارد، با کمترین محدودیت‌های قانونی روبه‌رو شده و به ویژه روزنامه‌ها و رسانه‌ها و کارشناسانِ با حسن نیت، به خاطر انجام رسالت حرفه‌ای خود، به ناروا فشار تعقیب و محکومیت کیفری را بر قلم و زبان خود احساس نکنند. اتخاذ الگوی مسئولیت مدنیِ مبتنی بر تقصیر تا اندازه‌ای زیاد از این نگرانی می‌کاهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Defamation Crimes: From Criminalization to Decriminalization and Civil Law Model

نویسندگان [English]

  • Jamshid Gholamloo 1
  • Reza Daryaee 2
1 Assistant professor at University of Tehran
2 Assistant professor at University of Guilan
چکیده [English]

Traditionally, defamation against individuals has been criminalized in order to protect the value of reputation and dignity. Although criminal protection shows the great importance of the values, sometimes they conflict with the right to freedom of expression and information; The protection of both mentioned rights requires that a legal balancing between them so that the protection of one right does not impose illegitimate legal restrictions on the other right. For this reason, some countries have adopted the decriminalization approach and have replaced punishment with civil responsibility. It seems that the middle approach is more desirable, based on which, without removing criminal protection and intervention in general, the minimum legal restrictions are imposed on the right to freedom of expression, which carries many and more public interests; So that especially the newspapers and media, for fulfilling their professional mission and duties, do not feel the pressure of criminal prosecution and conviction. The civil approach reduces this concern to a great extent.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Insult
  • Defamation
  • Right to freedom of expression
  • Penalization
  • Decriminalization
  • Tort

مراجع

  1. آقایی‌نیا، حسین، جرایم علیه اشخاص (شخصیت معنوی)، چاپ دهم، تهران، میزان، 1399 ش.
  2. آنسل، مارک، دفاع اجتماعی، ترجمه محمد آشوری و علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، ویراست پنجم، چاپ پنجم، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1395 ش.
  3. امیری قائم‌مقام، عبدالحمید، حقوق تعهدات، چاپ دوم، تهران، میزان، 1385 ش.
  4. انصاری، مرتضی بن محمدامین، کتاب المکاسب، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، 1415 ق.
  5. بابائی، ایرج، حقوق مسئولیت مدنی و الزامات خارج از قرارداد، تهران، میزان، 1394 ش.
  6. باریکلو، علی‌رضا، مسئولیت مدنی، تهران، میزان، 1385 ش.
  7. پرادل، ژان، تاریخ اندیشه‌های کیفری، ترجمه علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، ویراست دوم، چاپ دوازدهم، تهران، سمت، 1400 ش.
  8. حکمت‌نیا، محمود، مسئولیت مدنی در فقه امامیه؛ مبانی و ساختار، قم، پژوهشگاه فرهنگ اسلامی، 1389 ش.
  9. دریائی، رضا، و مصطفی کربلائی آقازاده، «تأملی بر رابطه قانون مسئولیت مدنی با موجبات ضمان قهری در حقوق ایران»، مجله مطالعات حقوقی، سال دوازدهم، شماره 3، پاییز 1399 ش.
  10. دلماس ـ مارتی، می‌ری، نظام‌های بزرگ سیاست جنایی، برگردان علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، چاپ چهارم، تهران، میزان، 1398 ش.
  11. شرقی، مرضیه، و پرویز عامری، «مسئولیت مدنی ناشی از افترا در نظام حقوقی کامن‌لا با رویکرد تطبیقی در حقوق ایران»، پژوهش‌های حقوق تطبیقی، سال بیست و سوم، شماره 2، تابستان 1398 ش.
  12. صفایی، سیدحسین، و حبیب‌اللّٰه رحیمی، مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد)، تهران، سمت، 1389 ش.
  13. ضیایی، سیدیاسر، و جواد طباخی ممقانی، «توهین در رسانه از منظر حقوق بین‌الملل و حقوق ایران»، فصلنامه پژوهش‌های حقوق تطبیقی، سال هفدهم، شماره 3، پاییز 1392 ش.
  14. عالی‌پور، حسن، و الهام خراسانی، «همپوشی در رفتار بزه (بررسی موردی نشر اکاذیب رایانه‌ای و افترا از طریق رایانه)»، مجله پژوهش‌های حقوق جزا و جرم‌شناسی، سال چهارم، شماره 8، پاییز و زمستان 1395 ش.
  15. عبدی‌پورفرد، ابراهیم، و نصراله جعفری خسروآبادی، «خلط نظری ناشی از خطا در واژه‌شناسی (بازشناسی و تطبیق نسبت میان سه مفهوم دین، تعهد و حق شخصی)»، فصلنامه حقوق خصوصی، سال یازدهم، شماره 1، بهار و تابستان 1393 ش.
  16. عمید زنجانی، عباسعلی، موجبات ضمان، تهران، میزان، 1382 ش.
  17. غروی نائینی، محمدحسین، منیة الطالب فی حاشیة المکاسب، تقریر موسی نجفی خوانساری، تهران، المکتبة المحمدیه، 1373 ش.
  18. غلاملو، جمشید، «تزاحم و توازن حقوق فرد و جامعه در دادرسی‌های کیفری»، مجله پژوهش‌های حقوقی، سال دهم، شماره 19، بهار و تابستان 1390 ش.
  19. همو، «رویکرد ترمیمی به جرایم علیه شخصیت معنوی»، مقاله در: دانش‌نامه عدالت ترمیمی (مجموعه مقاله‌های همایش بین‌المللی عدالت ترمیمی و پیشگیری از جرم)، تهران، میزان، 1396 ش.
  20. قربان‌پور، امیرمهدی، مسئولیت قراردادی (ماهیت و مبانی)، تهران، مجد، 1391 ش.
  21. کاتوزیان، ناصر، الزام‌های خارج از قرارداد (ضمان قهری): مسئولیت مدنی، چاپ پنجم، تهران، دانشگاه تهران، 1385 ش.
  22. گزارش جرم‌زدایی اروپا، ترجمه حمید بهره‌مند بگ‌نظر، علی شایان، مصطفی جلالی و افشین فیروزمنش، تهران، سلسبیل، 1384 ش.
  23. محقق داماد، سیدمصطفی، «تحولات اجتهاد شیعی: مکتب‌ها، حوزه‌ها و روش‌ها (4) (احکام تکلیفی و احکام وضعی از نظر محقق خراسانی)»، فصلنامه تحقیقات حقوقی، سال دوازدهم، شماره 50، پاییز و زمستان 1388 ش.
  24. محمدخانی، عباس، جرایم علیه اشخاص؛ شخصیت معنوی، تهران، سمت، 1399 ش.
  25. موسوی خویی، سیدابوالقاسم، مبانی العروة الوثقی، قم، مدرسه دار العلم ـ لطفی، 1409 ق.
  26. میرمحمدصادقی، حسین، حقوق کیفری اختصاصی (4): جرایم علیه شخصیت معنوی اشخاص، چاپ سوم، تهران، میزان، 1400 ش.
  27. نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ هفتم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1404 ق.
  28. نراقی، ملااحمد بن محمدمهدی، عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1417 ق.
  29. وحدتی شبیری، سیدحسن، «مبنای مسئولیت مدنی یا ضمان ناشی از تخلف از اجرای تعهد»، مطالعات اسلامی: فقه و اصول، سال چهل و یکم، شماره 1 (پیاپی 82)، بهار و تابستان 1388 ش.
  30. General comment No. 34, Human Rights Committee 102nd session Geneva, 2011, <https://www.refworld.org/docid/4ed34b562.html>.
  31. Greene, Brendan, Tort Law, New York, Routledge, 2017.
  32. Harpwood, Vivienne, Modern Tort Law, Oxon, Routledge-Cavendish, 2009.
  33. Majhosev, Andon & Darko Majhosev, “Decriminalization of Insult and Defamation in the Journalistic Profession in the Republic of Macedonia through the Prism of the Law on Civil Liability for Insult and Defamation”, Balkan Social Science Review, Vol. 10, 2017.
  34. Markesinis, Basil S. & Simon F. Deakin, Tort Law, United States, Oxford Press, 1999.
  35. McBride, Nicholas J. & Roderick Bagshaw, Tort Law, Harlow, Pearson Education Limited, 2018.
  36. Mullis, Alastair & Ken Oliphant, Torts, New York, Palgrave Macmillan, 2003.
  37. Park, Kyung Sin, “Criminal Prosecutions for Defamation and Insult in South Korea”, Korea University Law Review, Vol. 21, 2017.
  38. Parliamentary Assembly, Resolution 1577, “Towards decriminalization of defamation”, 2007, <https://assembly.coe.int>.
  39. Spaic, Aneta & Claire Nolasco & Milos Novovic, “Decriminalization of defamation – The Balkans case a temporary remedy or a long term solution?”, International Journal of Law, Crime and Justice, Vol. 47, 2016.
  40. The Croatian Penal Code, <https://www.ilo.org>.
  41. The European Commission against Racism and Intolerance (ECRI), <https://rm.coe.int/ ecri-general-policy-recommendation-no-7-revised-on-national-legislatio/16808b5aae>.
  42. The German Penal Code, <https://www.gesetze-im-internet.de/englisch_stgb>.
  43. Yanchukova, Elena, “Criminal Defamation and Insult Laws: An Infringement on the Freedom of Expression in European and Post-Communist Jurisdictions”, Columbia Journal of Transnational Law, Vol. 41(3), 2003.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار