تأملی جامعه‌شناسانه بر تحولات مجازات اعدام در افغانستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد

2 استاد گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد

3 استادیار گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

اعدام به عنوان مهم‌ترین و جدی‌ترین واکنش کیفری قلمداد می‌شود که در جامعه افغانستان از سال 1126 ش. تا کنون تحولات زیادی را پشت سر گذاشته است. این تحولات در راستای کاهش کمّی و نرمش کیفیِ کیفر اعدام صورت گرفته است. در تحقیق حاضر با روش تحقیق تحلیلی ـ توصیفی به بررسی این مسئله پرداخته شده که چه عواملی در تحولات اعدام در افغانستان مؤثر بوده و از بُعد جامعه‌شناسی کیفری، این تأثیرگذاری چگونه تبیین می‌شود. نتایج به دست‌آمده بیانگر آن است که دو عامل در این تحولات نقش برجسته دارند: نخست، دگرگونی ساختار قدرت از حالت سنتی و خشونت‌گرا به قدرت نهادی و مبتنی بر نظام دیوان‌سالار؛ دوم، تغییر ساختار اجتماعی از حالت تک‌ساختی مبتنی بر ارزش‌های قبیله‌ای به فرهنگ و ساختار اجتماعی چندساختی مبتنی بر ارزش‌های مدنی و چندگانه. در این پژوهش، تأثیرات تحولات قدرت و انسجام اجتماعی بر تحولات مجازات اعدام در افغانستان با رویکرد مطالعات جامعه‌شناسی کیفری در چارچوب نظریه فناوری قدرت میشل فوکو و انسجام اجتماعی امیل دورکیم مورد بررسی قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Sociological Study on the Evolutions of the Death Penalty in Afghanistan

نویسندگان [English]

  • Mahdi Qaemi 1
  • Abdolreza Javan Jafari Bojnordi 2
  • Sayyid Muhammad Javad Sadati 3
1 PhD Student in Criminal Law & Criminology
2 Full Professor at Ferdowsi University of Mashhad
3 Assistant professor at Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

Capital punishment is considered as the most important and serious criminal reaction, which has undergone many changes in Afghanistan since 1747 AD (1160 AH). These changes have been aimed at reducing the quantity and mitigating quality of the capital punishment (execution). It has been used by analytical-descriptive research method in this research to examine the issue of what factors have been effective in the evolution of the capital punishment (execution) in Afghanistan and how this influence is explained from the criminal sociology (the sociology of crime) point of study. The results indicate that two have a prominent role in these developments: First, the transformation of the power structure from traditional and violent to institutional power based on the bureaucratic system; second, the evolution of the social structure from a single structure based on tribal values to a culture and multi-structured structure based on civil and multiple values. The effects of power developments and social cohesion on the developments of the death penalty in Afghanistan have been investigated in this study with the approach of criminal sociology studies within the framework of the theory of Michel Foucault’s technology of power and Emile Durkheim’s social cohesion theory.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Afghanistan
  • Capital punishment
  • Technology of power
  • Cultural developments
  • Social cohesion

مراجع

  1. اسفندیاری، محمدصالح، تحلیل جامعه‌شناسانه زندان (تولد و استمرار زندان از نگاه دورکهایم، فوکو، وبر و الیاس)، دیباچه عبدالرضا جوان‌جعفری بجنوردی، تهران، مجد، 1393 ش.
  2. افغان، سیدجمال‌الدین، تتمة البیان فی تاریخ الافغان، ترجمه محمدامین خوگیانی، پشاور، سبا، 1373 ش.
  3. امین، نجیب‌اللّٰه، «حبس و قوانین آن در افغانستان با تمرکز روی سیر تاریخی محبس پلچرخی»، مجله مطالعات حقوقی افغانستان، شماره 3، تابستان 1389 ش.
  4. اندیشمند، محمداکرام، دولت ملت‌سازی در افغانستان، کابل، سعید، 1393 ش.
  5. انصاری، بشیراحمد، مذهب طالبان، کابل، سعید، 1391 ش.
  6. پِرَت، جان، مجازات و تمدن: تساهل و عدم تساهل کیفری در جامعه مدرن، ترجمه هانیه هژبرالساداتی، تهران، میزان، 1396 ش.
  7. پویان، رسول، طالبان و روزهای دشوار هرات، کابل، دانش، 1399 ش.
  8. پیتر، رودلف، جرم و مجازات در حقوق اسلام: نظریه و عمل از قرن شانزدهم تا قرن بیست و یکم، ترجمه عبدالرضا جوان‌جعفری بجنوردی و سیدمحمدجواد ساداتی، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد، پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی، 1399 ش.
  9. پیکار پامیر، کریم، استبداد امیر عبدالرحمن خان و اثرات منفی آن بالای جامعه افغانستان، تورنتو، ماهنامه پگاه، 1395 ش.
  10. همو، استبداد سردارمحمد هاشم‌خان و پیامدهای آن در افغانستان، تورنتو، انجمن دانش، 1398 ش.
  11. جوان‌جعفری بجنوردی، عبدالرضا، و سیدمحمدجواد ساداتی، «دورکهایم و کارکردگرایی در شناخت کیفر»، فصلنامه تعالی حقوق، سال پنجم، شماره 4، پاییز 1392 ش.
  12. همان‌ها، «مفهوم قدرت در جامعه‌شناسی کیفری»، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال سوم، شماره 11، تابستان 1394 ش.
  13. جوان‌جعفری بجنوردی، عبدالرضا، و محمدصالح اسفندیاری بهرآسمان، «نگرشی جامعه‌شناسانه بر تحولات مجازات اعدام مجرمان مواد مخدر»، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال هفتم، شماره 25، زمستان 1397 ش.
  14. حبیبی، عبدالحی، تاریخ مختصر افغانستان از زمانه‌های قدیم تا استقلال، کابل، دانش، 1346 ش.
  15. حسینی، سیدمحمد، و امید رستمی غازانی، «جنبه‌های حقوقی، فلسفی، سیاسی و جامعه‌شناختی مجازات»، پژوهشنامه حقوق کیفری، سال نهم، شماره 1 (پیاپی 17)، بهار و تابستان 1397 ش.
  16. دورکیم، امیل، درباره تقسیم کار اجتماعی، ترجمه باقر پرهام، چاپ سوم، تهران، مرکز، 1387 ش.
  17. دولت‌آبادی، بصیراحمد، هزاره‌ها از قتل عام تا احیای هویت، قم، ابتکار دانش، 1385 ش.
  18. رفیع، حبیب‌اللّٰه، تاریخ فشرده افغانستان، پیشاور، اریک، 1378 ش.
  19. روا، الیور، افغانستان، اسلام و نوگرایی سیاسی، ترجمه: ابوالحسن سروقدمقدم، مشهد، آستان قدس رضوی، 1369 ش.
  20. رهبری، مهدی، «تحول گفتمانی قدرت؛ جستارهایی در باب تحول مفهومی قدرت در دوران کلاسیک، میانه، مدرن و پسامدرن»، پژوهشنامه حقوق و علوم سیاسی، سال اول، شماره 1، تابستان 1385 ش.
  21. زمانی، عبدالرحمن، بازنگری دوره امانی و توطئه‌های انگلیس، جلال‌آباد، مومند خپروندیه تولنه، 1391 ش.
  22. ساداتی، سیدمحمدجواد، مجازات و کنترل اجتماعی، تهران، میزان، 1398 ش.
  23. سجادی، سید عبدالقیوم، جامعه‌شناسی سیاسی افغانستان، چاپ دوم، کابل، فرهنگ، 1391 ش.
  24. شاران، تیمور، دولت شبکه‌ای رابطه قدرت و ثروت در افغانستان پس از سال 2001، ترجمه حسن رضایی، کابل، واژه، 1395 ش.
  25. شاطریان، محسن، و محمود گنجی‌پور، «تأثیر مهاجرت افغان‌ها بر شرایط اقتصادی و اجتماعی شهر کاشان»، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال اول، شماره 3، زمستان 1389 ش.
  26. صدر توحیدخانه، محمد، رهنمود انستیتوت ماکس پلانک برای حقوق جزای عمومی افغانستان، کابل، ماکس‌پلانک، 1386 ش.
  27. همو، مطالعه انتقادی حقوق اساسی و جزایی افغانستان در پرتو اصل قانونیت، کابل، واژه، 1397 ش.
  28. طنین، ظاهر، افغانستان در قرن بیستم 1900ـ1996، تهران، عرفان، 1383 ش.
  29. عبدالرحمن خان، سفرنامه و خاطرات امیر عبدالرحمان خان پادشاه افغانستان، ترجمه غلام مرتضی خان قندهاری، تهران، نسل دانش، 1369 ش.
  30. عطایی، محمدابراهیم، تاریخ معاصر افغانستان، کابل، سعید، 1384 ش.
  31. غبار، میرغلام‌محمد، افغانستان در مسیر تاریخ، کابل، محسن، 1391 ش.
  32. فاضلیار، فضل‌الرحمن، جامعه جهانی و دولت ـ ملت‌سازی در افغانستان 2001ـ2015، کابل، سرور سعادت، 1395 ش.
  33. فرخ، سیدمهدی، تاریخ سیاسی افغانستان، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  34. فرهنگ، میرمحمدصدیق، افغانستان در پنج قرن اخیر، ویراست چهارم، تهران، عرفان، 1385 ش.
  35. فریاد افغان، نجم‌الدین، نگرشی بر تاریخ معاصر افغانستان، پیشاور، دانش، 1384 ش.
  36. فصیحی، ابوالفضل، دولت‌سازی و نقش عوامل فراملی در شکل‌گیری دولت در افغانستان، کابل، امیری، 1393 ش.
  37. فوکو، میشل، مراقبت و تنبیه، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران، نی، 1378 ش.
  38. کاتب هزاره، فیض‌محمد، سراج التواریخ، بی‌جا، بی‌نا، 1331 ش.
  39. گارلند، دیوید، مجازات و جامعه مدرن، ترجمه نبی‌اله غلامی، تهران، میزان، 1395 ش.
  40. گیدنز، آنتونی، جامعه‌شناسی، ترجمه حسین چاوشیان، چاپ دوم، تهران، نی، 1387 ش.
  41. مأمون، رزاق، رد پای فرعون، کابل، سعید، 1389 ش.
  42. محمدی اصل، عباس، جامعه‌شناسی میشل فوکو، تهران، گل‌آذین، 1391 ش.
  43. مژده، وحید، افغانستان و پنج سال سلطه طالبان، تهران، نی، 1382 ش.
  44. موسوی، سیدعلی، تاریخی تحلیلی افغانستان از ظاهرشاه تا کرزی، مزار شریف، مطبعه بلخ، 1388 ش.
  45. نورپور، محسن، و سیدمحمدجواد ساداتی، «مطالعه جامعه‌شناختی تحولات مجازات در ملأ عام در جامعه پساانقلاب ایران»، مجله پژوهش‌های حقوق جزا و جرم‌شناسی، سال نهم، شماره 17، بهار و تابستان 1400 ش.
  46. وثوقی، منصور، و علی‌اکبر نیک‌خلق، مبانی جامعه‌شناسی، تهران، بهینه، 1385 ش.
  47. Garland, David, “Punishment and Social Solidarity”, in: Jonathan Simon & Richard Sparks (Eds.), The SAGE Handbook of Punishment and Society, N. 12, 2013.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار