ممنوعیت کاربرد سلاح‌های بیولوژیک از منظر حقوق بین‌الملل کیفری و اسلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای حقوق بین‌الملل، دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان(خوراسگان)، اصفهان، ایران

2 دانشیار، گروه حقوق بین‌الملل، دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نجف‌آباد، اصفهان، ایران

چکیده

چنانچه از عوامل بیولوژیک و سمّی زیانبار، به عنوان سلاح در درگیری‌های مسلحانه و عملیات‌های تروریستی استفاده شود، آن عامل در زمره سلاح‌های بیولوژیک قرار می‌گیرد. سلاح‌های بیولوژیک که سابقه‌ای تاریخی جهت به کارگیری در اقدامات تروریستی و منازعات نظامی دارند، امروزه به طور خاصی مورد توجه کشورهای پیشرفته قرار گرفته‌اند. کاربرد این سلاح‌ها با توجه به ویژگی‌های منحصر به فردی که دارند، تهدیدی جدی برای سلامت انسان‌ها و صلح و امنیت جامعه جهانی محسوب می‌گردد. خطر این گونه سلاح‌ها بیشتر از خطر سلاح‌های هسته‌ای و شیمیایی است؛ زیرا قادرند در مدت‌زمانی کوتاه، موجب نابودی ده‌ها میلیون انسان شوند و عوارض ناشی از آن‌ها می‌تواند به نسل‌های بعدی نیز منتقل گردد. نتایج این بررسی که با شیوه توصیفی ـ تحلیلی سامان یافته است، نشان می‌دهد که هرچند سلاح‌های بیولوژیک در زمان ظهور اسلام به شکل امروزی وجود نداشته‌اند، ولی مبنای نظری مورد قبول در منع به کارگیری و مجازات استفاده از این گونه سلاح‌ها، مبتنی بر قواعد نسبتاً مشابه در شریعت اسلامی و نظام بین‌المللی کیفری است. بنابراین برای منع به کارگیری این گونه سلاح‌ها همچنان که ممکن است به اسناد مختلف بین‌المللی استناد کرد، می‌توان به آموزه‌های اسلامی و احکام شریعت نیز توسل جست؛ احکام و قواعدی که ناظر بر موازین حقوق بشر و حقوق بشردوستانه و منطبق بر شریعت عقلانی و مصالح جامعه بشری است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Prohibition on the Use of Biological Weapons from the Perspective of International Criminal Law and Islam

نویسندگان [English]

  • aliasghar aghalar 1
  • Masoud Raei 2
1 Ph.D. Student in International Law, Faculty of Law, Isfahan (Khorasgan) Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran.
2 Associate Prof, Department of International Law, Faculty of Law, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran
چکیده [English]

Biological weapons, which have a historical history of use in terrorist acts and military conflicts have been especially noticed by developed countries today. The use of these weapons is considered a serious threat to human health and the peace and security of the international community due to their unique characteristics. The danger of such weapons is greater than the danger of nuclear and chemical weapons, because they are capable of destroying tens of millions of people in a short period of time, and their consequences could be passed-on to the next generations. The results of this study, organized by a descriptive-analytical method, show that although biological weapons did not exist in their present modern form at the time of the emergence of Islam, but the accepted theoretical basis for prohibiting the use and punishment of using such weapons is based on the relatively similar rules in Islamic Sharia (Arabic: شریعة) and the international criminal system. Therefore, Islamic teachings and sharia law can also be used to prohibit the use of such weapons as may be cited by various international documents, in which such rules and regulations that govern the standards of human rights and international humanitarian law and conform to (in accordance with) the rational Sharia and the interests of human society.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • War crimes
  • Crimes against humanity
  • International criminal law
  • Islamic law
  • Biological weapons

مراجع

  1. قرآن مجید، ترجمه محمدمهدی فولادوند، تهران، دار القرآن الکریم، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
  2. آرش‌پور، علیرضا و سیده‌منیژه جعفری، «نقش مسئولیت حمایت در تضمین امنیت انسانی»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال هجدهم، شماره 2 (پیاپی 68)، تابستان 1394 ش.
  3. البرزی ورکی، مسعود، «نقد و بررسی نظر مشورتی دیوان بین‌المللی دادگستری راجع به تهدید یا توسل به سلاح‌های هسته‌ای»، مجله حقوقی بین‌المللی، شماره 31، پاییز 1383 ش.
  4. امامی، مسعود، و رمضانعلی شوپای جویباری، دانشنامه اسلام و حقوق بین‌الملل بشردوستانه، تهران، میزان، 1395 ش.
  5. امیرارجمند، اردشیر، «حفاظت از محیط زیست و همبستگی بین‌المللی»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره ویژه (15)، اردیبهشت 1373 ش.
  6. انصاری، محمدعلی، مشکاة؛ تفسیر قرآن کریم، مشهد، بیان هدایت نور، 1393 ش.
  7. ابن ادریس حلّی، محمد بن منصور بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410 ق.
  8. ابن زهره حلبی، سیدحمزة بن علی حسینی، غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع، تحقیق ابراهیم بهادری، قم، مؤسسة الوفاء، 1417 ق.
  9. باباخانی، عطیه، «جامعه بین‌المللی و مقابله با نقض حقوق بشردوستانه در بحران دارفور»، مجله حقوقی بین‌المللی، شماره 38، بهار و تابستان 1387 ش.
  10. بهرام‌پور، ابوالفضل، نسیم حیات؛ تفسیر قرآن کریم، چاپ دوم، قم، آوای قرآن، 1385 ش.
  11. تاموشات، کریستیان، حقوق بشر، ترجمه و نگارش حسین شریفی طرازکوهی، تهران، میزان، 1392 ش.
  12. جاوید، احسان، و صابر نیاورانی، «قلمرو حق سلامتی در نظام بین‌المللی حقوق بشر»، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، سال پانزدهم، شماره 41، زمستان 1392 ش.
  13. جعفری، محمدتقی، حقوق بشر از دیدگاه اسلام و غرب، تهران، دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی، 1370ش.
  14. حرّ عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، مٶسسة آل البیتŒ لاحیاء التراث، 1409 ق.
  15. حسینی شیرازی، سیدمحمد، تقریب القرآن الی الاذهان، بیروت، دار العلوم، 1424 ق.
  16. حمیداللّٰه، محمد، سلوک بین‌المللی دولت اسلامی، ترجمه سیدمصطفی محقق داماد، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، 1386 ش.
  17. خالقی، ابوالفتح، و نعمت‌اللّٰه نبوی، «به کارگیری سلاح‌های نامتعارف از منظر حقوق بین‌الملل کیفری و اسلام»، فصلنامه پژوهش‌های تطبیقی حقوق اسلام و غرب، سال دوم، شماره 4، زمستان 1394 ش.
  18. دریایی، محمد، بیوتروریسم در طب غربی، تهران، آرمان رشد، 1394 ش.
  19. دستغیب، محمدرضا، تسلیحات کشتارجمعی از دیدگاه اسلام و حقوق بین‌الملل بشردوستانه، تهران، میزان، 1395 ش.
  20. دورمن، کنوت، لوئیس دوسوالد بک، و رابرت کولب، عناصر جنایات جنگی در اساسنامه دیوان بین‌المللی کیفری، ترجمه زهرا جعفری و زهرا محمودی و پریسا سفیدپری، تهران، مجد، 1393 ش.
  21. دهقانی، پریسا، محمدحسین رمضانی قوام‌آبادی، و محمدرضا علی‌پور، «مدخل‌های ورود و کارکردهای شرط مارتنس در حقوق کیفری بین‌المللی»، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال نهم، شماره 35، تابستان 1400 ش.
  22. رحمانی، محمد، «منع استفاده از سلاح‌های کشتارجمعی از نگاه مذاهب»، پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی (طلوع سابق)، سال نهم، شماره 33، پاییز 1389 ش.
  23. رضوی‌فرد، بهزاد، و میثم نوروزی، «نقش دیوان بین‌المللی دادگستری در توسعه و تحول حقوق بشردوستانه و حقوق بین‌الملل کیفری»، اولین همایش بین‌المللی و سومین همایش ملی پژوهش‌های مدیریت و علوم انسانی، تهران، دانشگاه تهران، 1396 ش.
  24. ساعد، نادر، چارچوب‌بندی کاربرد سلاح‌های ممنوعه در حقوق بشردوستانه و اسلام، اسلام و حقوق بین‌الملل بشردوستانه، تهران، میزان، 1392 ش.
  25. همو، حقوق بشردوستانه و سلاح‌های هسته‌ای، تهران، شهر دانش، 1386 ش.
  26. سلیمی ترکمانی، حجت، «جرم‌انگاری کاربرد سلاح‌های هسته‌ای در چارچوب حقوق بین‌الملل بشر محور در حال ظهور»، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال اول، شماره 1، پاییز 1391 ش.
  27. همو، حقوق بین‌الملل هسته‌ای، تهران، شهر دانش، 1394 ش.
  28. سمولرز، آلت، و رولف هاومن (ویراستاران متن انگلیسی)، جرم‌شناسی فراملی: به سوی جرم‌شناسی جنایات بین‌المللی، ترجمه گروهی از پژوهشگران علوم جنایی، به کوشش حمیدرضا نیکوکار، دیباچه علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، تهران، میزان، 1396 ش.
  29. شاه‌حسینی، محمدحسن، دفاع در برابر جنگ بیولوژیک و بیوتروریسم، تهران، سازمان تحقیقات نیروهای مقاومت بسیج، 1381 ش.
  30. ضیایی بیگدلی، محمدرضا، حقوق بین‌الملل بشردوستانه، چاپ سوم، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1394 ش.
  31. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1374 ش.
  32. طباطبایی بروجردی، سیدحسین، جامع احادیث الشیعه، قم، مدینة العلم، 1407 ق.
  33. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد، تهران، مکتبة جامع چهل‌ستون، 1400 ق.
  34. همو، الجمل و العقود فی العبادات، ترجمه محمد واعظ‌زاده خراسانی، مشهد، دانشگاه مشهد، 1347 ش.
  35. همو، المبسوط فی فقه الامامیه، تهران، المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریه، 1387 ق.
  36. همو، تهذیب الاحکام، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407 ق.
  37. عظیمی شوشتری، عباسعلی، «جستاری کلی در مقررات بشردوستانه در فقه اسلامی»، مقاله در: مجموعه مقالات دومین همایش اسلام و حقوق بین‌الملل بشردوستانه، مرکز مطالعات تطبیقی اسلام و حقوق بشردوستانه بین‌المللی، به کوشش غلامرضا جلالی، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، 1392 ش
  38. علامه حلّی، ابومنصور جمال‌الدین حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، تحریر الاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیه، قم، مؤسسه امام صادق‰، 1420 ق
  39. فقیه حبیبی، علی، «جایگاه حقوق بشردوستانه در اسلام و اسناد بین‌المللی»، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، سال ششم، شماره 2، تابستان 1395 ش.
  40. فلاح سیاه‌خاله‌سر، احمد، و فضائلی، مصطفی، «عقیم‌سازی اجباری مصداقی از جرم جنایت علیه بشریت در پرتو رویه دادگاه ویژه رواندا»، مجله حقوقی دانشگاه اصفهان، سال ششم، شماره 2، پاییز 1398 ش.
  41. فلاحی، فاطمه، بهرام مستقیمی، حسین آل‌کجباف، و بهاره حیدری، «بررسی مفهوم سلامت در نظریه امنیت انسانی»، فصلنامه اخلاق زیستی، سال پنجم، شماره 15، بهار 1394 ش.
  42. فلسفی، هدایت‌اللّٰه، «روش‌های شناخت حقوق بین‌الملل»، مجله تحقیقات حقوقی، دوره اول، شماره 9، بهار 1370 ش.
  43. فن تیگرشتروم، باربارا، امنیت انسانی و حقوق بین‌الملل، ترجمه اردشیر امیرارجمند و حمید قنبری، تهران، مجد، 1389 ش.
  44. فهیمی، عزیزاللّٰه، «نگاهی گذرا به مباحث فقهی مربوط به محیط زیست از دیدگاه آیات و روایات»، مجله تخصصی فقه و اصول، شماره 4، 1387 ش.
  45. فهیمی، عزیزاللّٰه، و علی مشهدی، حمایت از محیط زیست در مخاصمات مسلحانه از منظر اسلام و حقوق بین‌الملل بشردوستانه، تهران، خرسندی، 1395 ش.
  46. قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، 1383 ش.
  47. قربان‌نیا، ناصر، و نادر اخگری بناب، «عدم مشروعیت کاربرد سلاح هسته‌ای در پرتو اصل تفکیک (با رویکرد اسلامی)»، فصلنامه حقوق اسلامی، سال هشتم، شماره 28، بهار 1390 ش.
  48. کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407 ق.
  49. کیتی شیایزری، کریانگ ساک، حقوق بین‌المللی کیفری، ترجمه بهنام یوسفیان و محمد اسماعیلی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1383 ش.
  50. لطفی، عبدالرضا، محمدرضا فقهی، و نادر اخگری بناب، حقوق بشردوستانه در منابع اسلامی و اسناد بین‌المللی؛ جلد دوم: حمایت از محیط زیست، اموال و اماکن در مخاصمات مسلحانه، به اهتمام و اشراف سیدمحمدرضا دستغیب، تهران، میزان، 1395 ش.
  51. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهارŒ، تحقیق عبدالرحیم ربانی شیرازی، بیروت، مؤسسه الوفاء، 1403 ق.
  52. همو، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407 ق.
  53. محمدنسل، غلامرضا، مجموعه مقررات دیوان بین‌المللی کیفری، دیباچه محمد آشوری، تهران، دادگستر، 1385 ش.
  54. محمودی، امیر، ولی‌اله نوری، و مهدی عبدالمالکی، «اصل تناسب؛ سنتز اصول تفکیک و ضرورت نظامی در حمایت از محیط زیست در مخاصمات مسلحانه بین‌المللی»، فصلنامه مطالعات بین‌المللی، سال هجدهم، شماره 2 (پیاپی 70)، پاییز 1400 ش.
  55. مصطفوی، حسن، تفسیر روشن، تهران، مرکز نشر کتاب، 1380 ش.
  56. مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، زبدة البیان فی احکام القرآن، تهران، المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریه، 993 ق.
  57. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، چاپ چهل و هفتم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1387 ش.
  58. موسوی، سیدفضل‌اللّٰه، و مهدی چهل‌تنی، «موازین حقوقی در منع دستیابی تروریست‌ها به سلاح‌های زیستی»، مقاله در: تروریسم؛ آسیب‌شناسی، بازیگران و ساختارها (مجموعه مقالات کنفرانس بین‌المللی ائتلاف جهانی علیه تروریسم برای صلح عادلانه)، تهران، مجمع جهانی صلح اسلامی، 1390 ش.
  59. نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ هفتم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1404 ق.
  60. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین، و حمید هاشم‌بیگی، دانشنامه جرم‌شناسی، تهران، دانشگاه شهید بهشتی، 1377 ش.
  61. نعمتی، عطیه، «بررسی جنایات ضد بشریت در حقوق بین‌الملل»، فصلنامه قانون یار، سال چهارم، شماره 14، تابستان 1399 ش.
  62. واحدی، قدرت‌اللّٰه، حقوق بین‌الملل کیفری، تهران، جنگل، 1389 ش.
  63. ورله، گرهارد، «جنایات علیه بشریت در حقوق بین‌الملل معاصر»، ترجمه امیرساعد وکیل، مجله حقوقی بین‌المللی، سال بیست و پنجم، شماره 39، پاییز و زمستان 1387 ش.
  64. یکرنگی، محمد، و مجتبی واحدی، «راهبردهای نظام سیاست‌گذاری کیفری ایران و بین‌الملل در مقابله با تهدیدهای امنیتی بیوتروریسم»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال بیست و دوم، شماره 3 (پیاپی 85)، پاییز 1398 ش.
  65. Bassiouni, M. Cherif, International Criminal Law, Vol. 1, New York, Ardsley, Transnational Publishers, 1999.
  66. Cassese, Antonio, International Criminal Law, 2nd, London, Oxford University Press, 2008.
  67. ein, Piotr & Karen Parker, “Uranium Weapons Cover-ups - a Crime against Humankind”, Paper prepared in January 2003, for a monograph Politics and Environmental Policy in the 21st Century, Available at: <https://www.stopnato.org.uk/ du-watch/bein/hamburg.htm>.
  68. Convention (II) with Respect to the Laws and Customs of War on Land and its annex: Regulations concerning the Laws and Customs of War on Land, The Hague, 29 July 1899.
  69. Convention (IV) respecting the Laws and Customs of War on Land and its annex: Regulations concerning the Laws and Customs of War on Land, The Hague, 18 October 1907.
  70. Convention on the Prohibition of the Development, Production and Stockpiling of Bacteriological (Biological) and Toxin Weapons and on their Destruction, 10 April 1972.
  71. International Court of Justice (ICJ), Legality of the Threat or Use of Nuclear Weapon, Advisory Opinion of 8 July 1996.
  72. Protocol Additional to the Geneva Conventions of 12 August 1949, and relating to the Protection of Victims of International Armed Conflicts (Protocol I), 8 June 1977.
  73. Protocol Additional to the Geneva Conventions of 12 August 1949, and relating to the Protection of Victims of Non-International Armed Conflicts (Protocol II), 8 June
  74. The Statute of International Criminal Court. Rome, 1998.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار